Zij gingen De Waterwolf voor: ook deze Haarlemmermeerse kunstwerken maken de tongen los

Als de twintig meter lange en zes meter hoge Waterwolf binnenkort wordt onthuld, telt Haarlemmermeer 188 (!) kunstwerken in de openbare ruimte. Van Dik Trom tot een gehalveerde giraffe en van een dansend boerenstel tot het Nationaal Monument MH17: de variatie is eindeloos, net als de meningen erover. 

Het Mannetje van Hoofddorp

Sinds hij vorig jaar een grote beurt kreeg, glimt het Mannetje van Hoofddorp op het Burgemeester Van Stamplein voor winkelcentrum Vier Meren weer als vanouds. Het kunstwerk van Tom Claassen is gemaakt van aluminium en staat er sinds 2006. 

De 22 delen waaruit het mannetje bestaat doen denken aan grote kiezelstenen. Vanwege de vorm wordt het beeld in de volksmond ook wel het Michelinmannetje genoemd, verwijzend naar het figuurtje dat het merk Michelin al sinds 1898 gebruikt. 

Van 'een leuk mannetje' tot 'het blijft saai': de meningen over het Mannetje van Hoofddorp zijn verdeeld. Feit is dat het een van de bekendste kunstwerken van Haarlemmermeer is. 

"Over smaak valt te twisten, ik kijk uit op dit mannetje, en zie dagelijks toeristen en nieuwe inwoners een foto nemen. Het kan wel of niet je smaak zijn, maar markant is het wel", reageert een vrouw op onderstaande Facebook-post van de gemeente Haarlemmermeer.

Nationaal Monument MH17 in Vijfhuizen

Je denkt er misschien niet direct aan als kunstwerk, maar ook het Nationaal Monument ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de MH17-ramp valt in die categorie. Exact drie jaar nadat het Malaysia Airlines-toestel in het oosten van Oekraïne uit de lucht werd geschoten en 298 passagiers omkwamen werd het kunstwerk onthuld.

Het kunstwerk is van de hand van Ronald Westerhuis, die het ontwerp ervan 'de zwaarste opdracht uit zijn leven' noemde. "Ik hoop dat het zo deels kan worden afgesloten voor de nabestaanden", zei hij tegen NH toen bekend werd dat zijn ontwerp was geselecteerd. 

Het kunstwerk bestaat uit een kromme stalen wand van vier meter hoog en zestien meter lang. Daarvoor koos hij - in tegenstelling tot voor zijn andere werken - geen roestvrij, maar speciaal cortenstaal. "Dat wordt roestig, is niet onverwoestbaar, en is aan verandering onderhevig", schrijft hij daarover op zijn website. "Het is geschikt materiaal om verdriet uit te drukken."

Voor het 'oog', dat voor de muur staat en waarin alle namen van de slachtoffers zijn gegraveerd, heeft hij wel roestvrij staal gebruikt. Het oog is gepolijst, 'zodat het zonlicht dat er op valt, weerkaatst op het paneel erachter'.

Een kunstwerk met zo'n indrukwekkend verhaal kan rekenen op voornamelijk positieve reacties. "Mooi en eerbiedwaardig", noemt een vrouw het monument. "Het is en blijft indrukwekkend", zegt een ander. 

Herinneringsbos

Rond de onthulling van het monument werden ook 298 bomen geplant, voor ieder slachtoffer één. De bomen moesten een herinneringsbos gaan vormen, maar door een probleem met de afwatering bleven veel bomen te lang met hun wortels in het water staan. Daardoor gingen ze rotten en stierven.

De dode bomen werden vervangen, maar omdat sommige nabestaanden de as van hun overleden dierbare bij de boom hadden uitgestrooid, moest dat zeer zorgvuldig gebeuren. 

Bekijk hieronder beelden uit 2017, toen het herinneringsbos door de dode bomen vrij troosteloos oogde.

De Walviskaak 

Na ruim twintig jaar was het begin 2024 einde verhaal voor de Walviskaak. Het gigantische kunstwerk van Maurice Nio stond sinds 2002 voor het Spaarne Gasthuis. The Giant Whale Jaw deed dienst als halte voor busreizigers die beschutting zochten en herbergde ook een wachtruimte voor buschauffeurs,.

Volgens Nio zelf was het kunstwerk 'een eigenzinnige tegenhanger van de neutrale architectuur' van het Spaarne Gasthuis. Toch was de Walviskaak een blok aan het been van de gemeente. Al snel na de onthulling bleek dat het kunstwerk in rap tempo verweerde en veel onderhoud nodig had. 

De Walviskaak werd jarenlang gehuurd door Connexxion, maar eind 2021 zegde de busmaatschappij de huur op. Omdat de gemeente geen twee ton wilde ophoesten voor wéér een nieuwe coating, ging ze op zoek naar een koper. Die werd niet gevonden.

Kunstenaar Frans Ouwerkerk probeerde het kunstwerk nog te redden, maar ving bot omdat het gevaarte - naar verluidt het grootste kunststof object ter wereld - niet kon worden vervoerd. Omdat Maurice Nio vorig jaar overleed en dus ook geen passende oplossing meer kon bedenken, besloot de gemeente het kunstwerk begin dit jaar te slopen. 

NH maakte onderstaande reportage over de sloop van het kunstwerk, dat voor negentig procent uit piepschuim bestond en daarom zeer zorgvuldig moest gebeuren.

Ook over de Walviskaak waren de meningen verdeeld, al had dat óók te maken met het gebruik (of misbruik) ervan. "Elke keer als je er doorheen liep, kreeg je een walm van pisgeur in je neus", zei een busreiziger. "Dus misschien maar beter dat 'ie weg is." Een vrouw vertelde dat ze het 'heel jammer' vindt dat 'ie verdween. "Het was toch wel een heel speciaal kunstwerk." 

Mary Berkhout-Nio vindt het jammer dat het kunstwerk is verdwenen. "De Walviskaak is gaan behoren tot het wezen van het plein in Hoofddorp en is in de harten van mensen gekropen", vertelde ze aan NH. 

"Vele jaren hebben mensen er met verwondering naar gekeken, zijn ze er doorheen gelopen en hebben ze erin gezeten. Het heeft iets heel uitdagends en levendigs gegeven aan een plek die anders vrij saai was."

De Waterlelie

Om de gemeente Haarlemmermeer te bedanken voor medewerking aan het jaarlijks terugkerende festival Mysteryland deed festivalorganisatie ID&T de gemeente in 2013 een reusachtige 'waterlelie' cadeau.

De constructie van gerecycled hout werd drie jaar later nabij Big Spotters Hill geplaatst, al riep het kunstwerk bij sommige bezoekers van het recreatiegebied wat vragen op. "Ik dacht dat het een abseiltoren voor jongelui zou worden", zei een vrouw die destijds getuige was van de plaatsing tegen NH. "Maar nu blijkt het een kunstwerk te zijn. Heel leuk." 

"Knap en indrukwekkend, een verrijking van dit mooie park en deze mooie omgeving", aldus een mannelijke bezoeker.

Tekst gaat verder onder de video. 

Dat het kunstwerk begin vorig jaar vrij abrupt werd weggehaald, leidde her en der tot gefronste wenkbrauwen. "Wat stom nou weer", reageerde een vrouw in de Facebook-groep Je bent Hoofddorper als... op foto's van de ontmanteling. "Zo'n mooi kunstwerk, waarom moet het weg dan?" Een ander geeft aan het kunstwerk nog niet zo lang te kennen: "Had je 'm net ontdekt, wordt 'ie alweer afgebroken....." 

Ook de Amersfoortse makers Thijs Trompert en Marisja Smit hadden vraagtekens bij de sloop. "We hebben vorig jaar nog een technische inspectie gedaan en reparaties uitgevoerd", vertelt Marisja, "dus we hadden gedacht dat hij nog wel iets langer meekon."