Is een pasje voor ondergrondse containers nou echt nodig?

Op verschillende plekken in de provincie wordt gebruikgemaakt van ondergrondse afvalcontainers. Zoals in Weesp, waar containers moeten zorgen voor minder ongedierte. In Haarlem zijn er ondergrondse containers met een digitale afvalcontainer-check ingevoerd om zwerfafval te voorkomen. En in Alkmaar is zelfs geëxperimenteerd met zogenoemde containertuintjes. 

Volgens Tjeerd de Groot, woordvoerder van de NVRD, de vereniging die gemeenten en hun publieke bedrijven die verantwoordelijk zijn voor afvalbeheer en beheer van openbare ruimte ondersteunt, is het niet gek dat veel gemeenten ervoor kiezen ondergrondse containers te plaatsen. "Het bespaart ruimte en veel tijd." 

'Slimme' systemen

Zo is volgens De Groot in een aantal gevallen een speciale chip aan de containers toegevoegd. Wanneer een container vol zit, licht de chip op en weet de vuilnisman dat de container geleegd moet worden. "Gebeurt dat niet, dan kunnen ze er voorbij rijden. Dat is niet het geval bij manieren van inzamelen met vuilniszakken. Daar moet je altijd langs."

Ook scheelt het volgens De Groot een hele hoop ongedierte, zoals vaak bij vuilniszakken het geval is. "Rolcontainers kunnen dit ook voorkomen, maar dat werkt alleen bij gebieden met veel ruimte. In flattenwijken kan het al vaak niet."

Bij sommige ondergrondse afvalcontainers hebben bewoners speciale afvalpasjes nodig, die vaak per huishouden worden verstrekt, om hun afval weg te gooien. Een belangrijke reden waarom hiermee gewerkt wordt, is volgens De Groot onder meer omdat hiermee gemakkelijk berekend wordt hoeveel restafval er wordt weggegooid. De pasjes kunnen mensen dan een prijsprikkel geven om beter hun afval te scheiden. "Bij het Diftar-systeem is dat erg handig. Een systeem van inzamelen waarbij de gebruiker betaalt per keer dat hij of zij afval weggegooid."

Dat is bijvoorbeeld in Castricum het geval. Daar betalen inwoners minder voor het vaste deel van de afvalstoffenheffing, geld waarmee gemeenten regelen dat het huisvuil wordt opgeruimd en verwerkt. De hoogte van het variabele deel hangt af van de keren dat een zak restafval in de ondergrondse restafvalcontainer wordt gestopt. 

Bij de gemeente Opmeer onderzoeken ze ook de mogelijkheid tot overstap op recycle-tarief. Ben je een goede scheider van grondstoffen als gft, etensresten, plastic, blik en drinkpakken en papier en heb je weinig restafval, dan betaal je minder. Cijfers van Milieu Centraal tonen aan dat wij in Nederland jaarlijks bijna 490 kilo afval per persoon produceren. Hiervan leveren wij bijna 60 procent gescheiden in.

Afval scheiden 

Luuk Bos, gedragspsycholoog en afvaldeskundige bij D&B, een bedrijf dat organisaties ondersteunt bij het stimuleren van gedragsverandering, benadrukt dat het daarnaast 'afvaltoerisme' voorkomt. Hij legt uit dat als containers ergens vrij toegankelijk zijn bewoners uit omliggende steden en dorpen, waar bijvoorbeeld per zak moet worden betaald, op de vrij toegankelijke plek hun afval gaan dumpen. "Wat tot gevolg kan hebben dat bepaalde bewoners betalen voor het afval van bewoners elders."

Ondanks dat we volgens Bos over het algemeen goed met ons afval omgaan, gaat het soms nog wel eens mis of is het draagvlak voor de komst van ondergrondse afvalcontainers niet altijd even groot. Zo wordt afval in sommige gevallen niet in, maar naast de container geplaatst. Wat leidt tot grote frustratie bij medebewoners, zoals bijvoorbeeld in IJmond. Of wordt er bezwaar gemaakt, omdat ondergrondse containers het straatbeeld ontsieren, bijvoorbeeld in Alkmaar waar de containers uiteindelijk werden verplaatst. 

Ook Diftar kan volgens De Groot regelmatig op kritiek rekenen. "Mensen staan niet te trappelen om iedere keer te betalen voor hetgeen zij in de container gooien." Toch duurt volgens de woordvoerder van de NVRD het verzet nooit lang. "Na een tijdje begrijpen zij het wel." Ook Bos benadrukt dat mensen echt wel welwillend zijn, maar dat het om maatwerk vraagt om situaties zo op te zetten dat bewoners overgaan tot het gewenste afvalgedrag. 

Ons onbewuste systeem, dat in verreweg de meeste gevallen ons (afval)gedrag aanstuurt, zorgt er volgens hem voor dat wij ons tegen dingen gaan verzetten. Dat heeft onder meer te maken met de factor gewoonte. Mensen hebben jarenlang zonder pasje en ondergrondse container gefunctioneerd. "Maar ook met autonomie. Als mensen iets opgelegd wordt, zetten ze de hakken in het zand." Daarnaast hebben mensen volgens Bos de gewoonte om vaak voor de makkelijkste weg te kiezen.

Bieden faciliteiten 

Door het bieden van goede faciliteiten en uitgebreide uitleg, kun je volgens Bos ervoor zorgen dat gewenst afvalgedrag in mensen hun systeem komt en zij gaan begrijpen waarom iets nodig is. "Stuur bewoners niet alleen een brief met de nieuwe afvalpas, maar geef bewoners bijvoorbeeld ook de tip het pasje te bewaren bij de nieuwe afvalzakken."

Ook kunnen initiatieven zoals de containertuintjes in Alkmaar er volgens de deskundige voor zorgen dat men makkelijker overschakelt van het onbewuste naar het bewuste systeem. "Hiermee maak je duidelijk: let op dit is geen plek om afval naast te gooien."