Ziek van geluid: omwonenden Schiphol eisen handhaving vliegherrie

Wie zijn de omwonenden? 

De omwonenden van Schiphol worden vertegenwoordigd door de Stichting Recht op Bescherming tegen Vliegtuighinder (hierna te noemen: RBV). Die stichting is een kleine vier jaar geleden opgericht met als doel de Nederlandse staat in een civiele procedure ter verantwoording te roepen. Volgens RBV ondervinden 1,4 miljoen Nederlanders dagelijks meer geluidsoverlast van Schiphol dan volgens de internationale normen acceptabel zou zijn. 

Eigenlijk stond de inhoudelijk bezitting van de zaak gepland voor 4 juli vorig jaar, maar toen was nog niet duidelijk of RBV de omwonenden wel mocht vertegenwoordigen. Een dag nadat minister Harbers liet weten dat de beoogde krimp van Schiphol niet doorgaat, liet de rechtbank weten dat de stichting ontvankelijk. Dat betekent dat de stichting de zaak namens omwonenden tegen de staat mag voeren.

Wat eist RBV? 

RBV wil dat 'burgers wettelijke en mensenrechtelijke waarborgen krijgen tegen de herrie en de vervuiling door het vele vliegverkeer van en naar Schiphol'. Volgens de stichting maakt de staat momenteel inbreuk op de persoonlijke levenssfeer van omwonenden door hen bloot te stellen aan te hoge geluids- en uitstootniveaus. 

Wonen in een gezonde omgeving is een mensenrecht, meent de stichting. Ze wil dat de staat er strakker op gaat toezien dat de normen voor vliegherrie niet langer worden overschreden, en dat er consequenties gelden als dat wél gebeurt. 

Als uitgangspunt neemt de stichting de normen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Volgens die normen is de herrie en uitstoot van vliegtuigen rond Schiphol funest voor het woongenot en de gezondheid van zo'n 200.000 omwonende van Schiphol. Om aan die normen te voldoen, wil RBV dat er minder van en naar Schiphol wordt gevlogen. 

Verder wil RBV dat er op Schiphol rekening wordt gehouden met rusttijden (beperking nachtvluchten), piekuurfrequentie en piekbelasting. Ook wil de stichting dat er maxima worden vastgesteld voor vliegtuiglawaai overdag en 's nachts en dat omwonenden wettelijke bescherming gaan genieten tegen vliegtuiglawaai.  

Waarom wordt er volgens RBV al zo lang niet voldaan aan de normen voor geluidshinder?

Volgens RBV is de toenemende overlast van de afgelopen jaren vooral te wijten aan de verouderde modellen die gebruikt worden om het geluid van de vliegtuigen te meten. Zo vallen enkele plaatsen waar veel mensen zeggen last te hebben, bijvoorbeeld te noorden van Amsterdam, buiten het gebied dat nu onder die geluidsnormen zou moeten zitten.

Ook zou de regelgeving zo’n oerwoud zijn geworden, dat er nog maar een paar mensen zijn die het überhaupt kunnen doorgronden. Ten slotte zouden de metingen volgens RVB te weinig rekening houden met het aantal vliegtuigen dat overkomt. In een plaats als Aalsmeer, vlak bij een start- en landingsbaan, kunnen soms wel dertig vliegtuigen per uur overkomen, op enkele honderden meters hoogte. Dat alles bij elkaar zorgt volgens de stichting voor een ernstige inbreuk op een veilige en plezierige leefomgeving.

Waarom zijn de eerdere krimpplannen opgeschort? 

Om de hinder voor omwonenden te beperken wilde demissionair minister Harbers van Infrastructuur en Waterstaat het aantal vluchten op Schiphol vanaf komende zomer al drastisch beperken tot 440.000. Ter illustratie: komend jaar worden er inmiddels 483.000 vluchten verwacht. Dat mocht niet zonder tussenkomst van de Europese Commissie, die eerst moest onderzoeken of het besluit de economische belangen van belanghebbenden niet te veel zou schaden.  

Harbers koos eieren voor zijn en bedacht een omweg. Via de experimenteerregeling zou hij Schiphol wél kunnen laten krimpen naar 460.000 vluchten per jaar, zonder bemoeienis van de Europese Commissie. Dat was tegen het zere been van veel maatschappijen, die een rechtszaak tegen Schiphol en de Nederlandse staat aanspanden. 

De voorzieningenrechter gaf de maatschappijen gelijk: door Schiphol zo drastisch te laten krimpen, handelde de Staat roekeloos, luidde het harde oordeel. Maatschappijen zouden zodanig in hun dienstregeling moeten gaan snijden dat ze in hun voortbestaan (op Schiphol) werden bedreigd. En dat zou ook voor andere bedrijven in de regio verstrekkende gevolgen hebben, ontdekte NH. 

Harbers liet het er niet bij zitten en ging in hoger beroep. Het Gerechtshof in Amsterdam gaf hém in juli vorig jaar gelijk: Schiphol mocht op korte termijn toch krimpen naar 460.000 vluchten per jaar, tot vreugde van RBV, die het vonnis 'goed nieuws voor alle inwoners in de Schipholregio' noemde. In de tussentijd zou de Europese Commissie dan kunnen onderzoeken of krimp naar 440.000 vluchten per jaar ook legitiem is.

In september vorig jaar zwakte het ministerie de krimpambitie alweer af. Na een afweging tussen het economische belang van Schiphol en de hinder voor omwonenden werd bepaald dat er vanaf november 2024 ruimte zou zijn voor maximaal 452.500 uur vluchten op jaarbasis. 

Twee maanden later schortte Harbers het krimpplan volledig op, omdat het op te veel juridische bezwaren zou stuiten. Hij noemde het een 'bittere pil' voor mensen in de omgeving van Schiphol, maar benadrukte het belang 'om de voorgeschreven processen en procedures nauwgezet te volgen en de tijd te nemen die nodig is om tot een goede afronding te komen', in een brief aan de Tweede Kamer.

Mogelijk had zijn besluit te maken met dreigementen uit de VS. Omdat onder meer de Amerikaanse nieuwkomer JetBlue haar landingsrechten bij krimp mogelijk zou verliezen, dreigde de VS dat KLM haar landingsrechten op Amerikaanse luchthavens in dat geval zou kwijtraken. 

Wanneer weten we meer?

De rechtszaak duurt naar verwachting een groot deel van de dag. Doorgaans doet de rechtbank bij grote zaken twee weken na de zitting uitspraak.