Wéér een veiligheidsrisicogebied erbij, maar heeft dat wel nut?

Rivaliserende drugsbendes zorgden de afgelopen maanden voor veel onrust in IJmuiden. Om het geweld en de explosies aan banden te leggen, besloot de burgemeester bijna de hele stad tot een veiligheidsrisicogebied te benoemen. De maatregel werd op 15 januari ingevoerd en duurt tot 1 augustus. 

Ook vijf straten in Alkmaar werden afgelopen weken geteisterd door meerdere explosies, waarna dezelfde maatregel in werking werd gezet. In Zaanstad geldt voor sommige wijken al zes jaar een veiligheidsrisicogebied, incidenteel wordt dit nog uitgebreid. Schiphol is ten allen tijde een veiligheidsrisicogebied.

Wat is een veiligheidsrisicogebied eigenlijk? 

Jaap Timmer is socioloog aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en doet sinds 1991 onderzoek naar politie- en veiligheids­vraagstukken. Volgens hem zit de maatregel relatief eenvoudig in elkaar.

Het gaat als volgt: de burgemeester mag van de gemeente een gebied tijdelijk omdopen tot veiligheidsrisicogebied. Dit gebeurt als de openbare orde wordt verstoord, bijvoorbeeld bij een demonstratie of voetbalwedstrijd, maar ook als er bijvoorbeeld geregeld geweldsincidenten plaatsvinden. "Maar zo'n maatregel kan ook permanent worden ingesteld", legt Timmer uit. "Dat gebeurt bijvoorbeeld bij Schiphol en sinds een paar weken ook in IJmuiden."

Dus iedereen mag zomaar gefouilleerd worden?

"Nee", benadrukt een politiewoordvoerder. Hij legt uit dat binnen een veiligheidsrisicogebied de politie nog steeds niet zomaar iedereen lukraak mag fouilleren. Wel wordt het agenten makkelijker gemaakt om toestemming te krijgen. 

De politie in IJmuiden legde eerder aan NH uit dat zij na één belletje met het OM mogen fouilleren als er een incident plaatsvindt, maar zij niet zomaar op de bonnefooi burgers mogen fouilleren.

Of de maatregel ook daadwerkelijk leidt tot uitgebreid fouilleren in het gebied, is nog maar de vraag. Sinds de maatregel geldt in IJmuiden is er volgens de politie nog niemand gefouilleerd. Toch liep NH iemand tegen het lijf die wel zegt gefouilleerd te zijn.

Heeft het dan wel zin?

Volgens Timmer kan de maatregel twee dingen opleveren: als de politie goed fouilleert kunnen er illegale wapens gevonden worden. "Daarnaast kan het een gevoel van veiligheid creëren bij bewoners."

Maar het heeft weinig zin om een maatregel in te stellen als de politie mensen niet fouilleert. "Dat neigt dan naar symboolpolitiek", aldus Timmer. "Als je de maatregel instelt, dan moet je er ook wat mee doen."

Overigens leidt het afgeven van zo'n maatregel volgens Jaap Timmer niet meteen tot minder geweld in de wijk. "Kwaadwillenden hebben het gauw door wanneer er niet wordt gefouilleerd."

Kan het ook misgaan?

Volgens Timmer zijn er risico's verbonden aan preventief fouilleren, waaronder misstanden aan de kant van de politie zelf. Zo is het vorig jaar misgegaan in Amsterdam, waarbij politieagenten preventief fouilleerden buiten de aangewezen gebieden.