Door de drugsgeweldsexplosie in IJmuiden zag burgemeester Frank Dales zich genoodzaakt forse maatregelen te nemen. In samenwerking met de veiligheidsdriehoek riep hij de stad uit tot veiligheidsrisicogebied, waar preventief gefouilleerd mag worden. NH interviewde politieteamchef Joop Sinnige, die ook lid is van de driehoek, en zijn collega Michael Brouwer, Operationeel Expert Jeugd. "In feite ligt er een soort onzichtbare deken over IJmuiden, waar niemand in eerste instantie iets van merkt. Totdat het moment komt dat er wat gebeurt."
IJmuiden is uitgeroepen tot een veiligheidsrisicogebied door 30 incidenten in drie maanden tijd. We kennen er een paar. Een huis dat beschoten is, een explosief aan de deur van club Marbella, explosies bij huizen. Waar bestaan die 30 incidenten nog meer uit?
Sinnige: "Het gaat voornamelijk over geweld op straat. Je moet inderdaad denken aan de explosieven of zwaar vuurwerk aan de voordeur of aan auto’s. Dat gaf eigenlijk heel veel maatschappelijke onrust in IJmuiden. Maar daarnaast zaten bij die incidenten ook heftige vechtpartijen en steekpartijen."
"Het is een opeenstapeling. Niet alle dertig incidenten staan met elkaar in verband, maar we zien er wel een grote rode draad in. We zien dat er een soort strijd plaatsvindt op de drugsmarkt in Velsen. Dat wordt niet alleen binnenshuis uitgevochten, maar met name op straat."
Brouwer: "Maar alleen ‘gewone’ vechtpartijen zijn niet genoeg voor de maatregelen. We hebben in Santpoort acht vechtpartijen gehad: dat is niet genoeg om een veiligheidsrisicogebied aan te wijzen. Er zal dreiging moeten zijn op het gebied van de wet wapens en munitie. Anders heeft het geen nut om preventief te fouilleren. Het is niet strafbaar om je vuisten op straat mee te nemen."
"Maar dertig van dit soort zwaardere incidenten in drie maanden, dat is echt heel veel. Normaal zijn dat er één of twee per maand, misschien met een uitschieter naar vier. Dus dit aantal is wel aanleiding voor maatregelen."
Nu zegt de burgemeester dat gemeente en politie een vrij goed beeld hebben van wie verantwoordelijk zijn voor deze drugsstrijd. En je mag, volgens de wet wapens en munitie die u net noemt, bij gerede verdenking mensen ook gewoon fouilleren. Wat is dan de toegevoegde waarde van dit veiligheidsrisicogebied?
Brouwer: "We hebben sowieso vanuit ons netwerk goed zicht op wat er speelt op straat. En we hebben de kern van de rivaliserende groepen in beeld. Maar daar omheen zitten nog veel grotere groepen, met name jongeren, op wie het ook een aanzuigende kracht heeft. En die hebben wij nog niet in beeld. Daar is de maatregel op gericht. Om hun, als het nodig is, preventief te kunnen fouilleren."
"Ik kan geen garantie geven dat de drugsstrijd na 1 augustus voorbij is”
"Dat de jeugd steeds vaker wapens bij zich heeft is een landelijke trend, dat zie je niet alleen in IJmuiden. En je wilt de pakkans vergroten. Door dit soort onverwachte acties te doen, kan je juist dat verrassingseffect geven waardoor jongeren of personen die op dat moment een wapen bij zich willen hebben twee keer nadenken van: 'Oh, maar voor hetzelfde geld heeft de politie straks een actie.'
Je wilt gewoon dat wapenbezit naar beneden hebben. Het is geen wondermiddel, maar preventief fouilleren is één van de tools die je daarop kan inzetten."
(Tekst loopt door onder de verwijzing)
We horen altijd dat de politie mensen te kort heeft. Zijn er hier nu wel genoeg agenten om deze maatregel uit te voeren?
Sinnige: "Aan de ene kant is het heel simpel: we komen altijd mensen te kort, er is altijd meer werk dan we aankunnen. Maar we maken altijd een risico-inventarisatie en als het nodig is gaan er extra mensen naar IJmuiden nu deze maatregelen er zijn."
"In feite leg je met het veiligheidsrisicogebied een soort onzichtbare deken over IJmuiden, waar niemand in eerste instantie iets van merkt. Totdat het moment komt dat er wat gebeurt. Want dán zullen mensen meer politie zien, en dán zullen ze de preventief fouilleer-controles zien."
"We kunnen, als we toestemming krijgen van het OM, een actie plannen. Maar het kan ook voorkomen dat er een steekincident is op Lange Nieuwstraat in IJmuiden. Dan kan ik rechtstreeks bellen met de officier van justitie: 'Mag kan ik nu preventief fouilleren?'
We winnen op zo’n moment veel tijd, door IJmuiden van tevoren als veiligheidsrisicogebied te bestempelen. En dat ik niet eerst moet overleggen over of het een veiligheidsrisicogebied mag worden. Want dat kan dan soms zelfs wel een paar dagen duren."
Zijn er al fouilleeracties geweest? Want wij hebben op straat mensen gesproken die zeggen dat ze al gefouilleerd zijn.
Brouwer: "Dat kan, maar dat is dan gebeurd op basis van iets anders. Als we bijvoorbeeld een signalement uit hebben staan, mogen we mensen die aan de beschrijving voldoen fouilleren. Er is nog niet gefouilleerd op basis van het veiligheidsrisicogebied van IJmuiden."
(Tekst loopt door onder de verwijzing)
Burgemeester Dales zei me dat er 'aselectief' gefouilleerd moet worden om niet etnisch te profileren. Hij gaf als voorbeeld: 'Dan mag elke derde persoon onderzocht worden. Zelfs als persoon drie een omaatje van tachtig is en persoon twee iemand die in beeld is bij de politie.' Dat lijkt me lastig in de praktijk.
Brouwer: Nou, aselectief betekent volgens de wet: zonder aanzien des persoons. Dat hoeft niet per se te betekenen dat we één op de drie mensen fouilleren. Het is net welke strategie we kiezen. Het kan ook heel goed zijn dat we bij een steekpartij iedere omstander gaan fouilleren. De vrouwen van tachtig én de jongens van zestien, zonder aanzien des persoons.
Maar dat zei Frank Dales niet, dus dat vond ik verbazingwekkend.
Sinnige: "Ja. Ik heb het gezien, laat ik het zo zeggen."
IJmuidenaren die wij over de acties hebben gevraagd, lijken het vaak best een goede maatregel te vinden in de stad. Aan de andere kant merken mensen op dat de reputatie van IJmuiden buiten de stad erg slecht is. ‘Woon je in IJmuiden? Daar zou ik nu nooit heen willen’. Dat soort dingen.
Sinnige: "Dat is wel jammer natuurlijk, dat de reputatie van IJmuiden eronder lijdt, want de criminaliteitscijfers lopen juist terug. En tegelijkertijd kunnen we geen rekening houden met de reputatie. Wij hebben gewoon een cirkel getrokken om het gebied met incidenten en gezegd: hier willen wij beter kunnen ingrijpen."
"En over de goede reacties: afgelopen jaar, tijdens de feestweek van Santpoort, fouilleerden we ook preventief. We kregen signalen dat veel jeugd wapens mee zouden nemen. Toen reageerden mensen heel positief. ‘Goed bezig’, zeiden ze. Ik had me op van alles voorbereid, maar daarop eigenlijk niet."
Brouwer: "Wij zijn er ook van overtuigd dat het toen geholpen heeft. Dat mensen hun messen thuisgelaten hebben, omdat ze wisten dat we er stonden. En dat kan heel goed incidenten voorkomen hebben. Maar dat is het lastige aan politiewerk: je kan nooit meten wat je voorkomt."
IJmuiden is tot 1 augustus veiligheidsrisicogebied. De burgemeester heeft gezegd dat de drugsstrijd dan over moet kunnen zijn. Kunnen jullie beschrijven hoe dat scenario eruitziet?
Sinnige: "Nee, dat kan ik niet. Daar ben ik heel eerlijk in. Kijk, we doen ons uiterste best. We zitten er bovenop. Ik kan geen garantie geven dat het eind op 1 augustus afgelopen is."