Wel of geen bende: burgemeesters worstelen met fatbike-ellende

Fatbikers moeten niet gecriminaliseerd worden, vindt burgemeester Jos Wienen van Haarlem. Zijn collega Ankie Broekers-Knol in Bloemendaal vindt dat er 'geen hardcore jeugdbende' actief is in de regio. Wienen: “Er is geen hiërarchische structuur met een bendeleider."

De burgemeesters lijken vooral te struikelen over het woordje ‘bende’. Daar willen ze vanaf. Terwijl de politie in Haarlem inmiddels 34 jongeren in het vizier heeft, die de afgelopen maanden betrokken zijn geweest bij geweldsincidenten. In Bloemendaal staan er tien jongeren op het lijstje, in Heemstede heeft de gemeente er acht op de korrel. Wienen: "Ik zeg niet dat die heftige incidenten niet bestaan. Ik zeg dat er geen georganiseerd optreden is."

Uitstraling

Burgemeester Jos Wienen probeert in zijn werkkamer in het stadhuis uit te leggen waarom hij vindt dat er geen fatbike-bende is. Hij refereert aan zijn jeugd; Wienen groeide op in een dorp waar ook Molukse jongeren woonden. "Die jongeren hadden een bepaalde uitstraling, waar heel veel kinderen bang voor waren. Daar werd over gepraat alsof het echt dramatisch was. Maar dat klopt uiteindelijk niet. Elk incident werd vijf keer doorverteld waardoor het veel groter lijkt."

En toch. Burgemeester Elbert Roest van Bloemendaal – inmiddels vertrokken – sprak in de gemeenteraad over jongeren op ‘Holleederscooters’. Het dorp Bennebroek werd met vuurwerk geterroriseerd door een groep jongeren op fatbikes. En in een gesprek via Snapchat sprak een verslaggever van NH met vier jongens tussen de 13 en 17 jaar die naar eigen zeggen lid zijn van de Bennebroekse fatbike-bende.

En dat beeld komt overeen met de verhalen die na de zomer binnendruppelen op de redactie van NH. De politie bevestigde dat zo'n vijftig jongeren in wisselende samenstelling Haarlem en omgeving onveilig maken. Ze trommelen elkaar via social media op, om vervolgens slachtoffers te intimideren, bedreigen of zelfs te mishandelen. 

In het vizier

Wienen bevestigt die verhalen. De 34 Haarlemse jongeren die de politie in het vizier heeft, waren al bekenden bij de politie. Een ander deel is nieuw. Meelopertjes, noemt nieuwe burgemeester Broekers-Knol van Bloemendaal die nieuwelingen.

De overlast die deze groep geeft, is volgens de twee burgemeesters niet terug te vinden in de officiële cijfers. Er is volgens hen geen verontrustende stijging van jeugdoverlast en al helemaal niet van jeugdcriminaliteit. "Dat daalt al jaren in Haarlem in heel Nederland", schrijft Wienen in zijn statement van vorige week.

Volgens Wienen rechtvaardigt dat de stelling dat er van een fatbike-bende geen sprake is. "De politie is niet gek! Er is heel goed gekeken naar wat er nu gaande is. En als er echt sprake is van een bende, dan merk je dat gewoon. Daar heb ik zelf ook ervaring mee, dat is een hele andere wereld."

Sociale media

Over de jongeren betrokken bij de incidenten die elkaar razendsnel via sociale mediakanalen zoals Snapchat weten te bereiken en te groeperen, maken de twee burgemeesters zich wel zorgen. Zowel Wienen als Broekers-Knol beamen dat ze geen invloed op social media kunnen uitoefenen. "Die zorgen deel ik", zegt Wienen. "Daar komt bij dat Snapchat niet wordt opgeslagen en dat maakt het lastig." Broekers-Knol: "Het zijn verschijnselen van de moderne tijd. Snapchatten kunnen we niet stoppen. Fatbikes wel." 

Geen overkill aan maatregelen

Zowel Wienen als Broekers-Knol hameren erop dat de gemeente en de politie 'er bovenop zitten'. Dat krijgt de Bloemendaalse interim-burgemeester ook in het dorp te horen. Volgens Broekers-Knol resulteert dat erin dat het de afgelopen twee weken rustiger is, dan voorheen. 

Ze vertelt over de extra inzet van politie met controles op opgevoerde fatbikes, boa's en stewards die vaker worden ingezet vooral in de weekend. Hoeveel extra weet ze niet. Dat inwoners van haar gemeente dat wel graag zouden willen weten, snapt ze wel. "Maar het hangt niet af van twee, of tien of twintig boa's."

De brieven naar ouders van jongeren die gesnapt zijn, de dreiging van een samenscholingsverbod, een dwangsom of eventueel een avondklok, het zijn maatregelen die een lokale overheid kan inzetten. "Dat doen we en dat blijven we doen. Wel moet je alleen maatregelen inzetten die effectief zijn bij escalatie. Je moet oppassen voor een overkill aan maatregelen."

Fatbikes afpakken en zelf bewijsmateriaal verzamelen

De roep om fatbikes af te pakken om zo het statussymbool van ze te ontnemen zoals Bram Orobio de Castro, hoogleraar orthopedagogiek aan de Universiteit van Amsterdam, suggereerde in een interview met NH, is volgens de Bloemendaalse burgemeester een no-go. "Dat kan alleen maar als dat ding in strijd met de wet is opgevoerd om wel 50 km/u te rijden."

Ook over de appgroepen waar ouders zelf dan maar foto's maken om bewijslast te verzamelen, maakt ze zich zorgen. "Waar maak je dan foto's van? Van groepen jongeren met zo'n fiets die gewoon staan te praten? Dat ouders zelf voor eigen rechter gaan spelen, dat kan echt niet. "

Dan komt het gesprek op 'gevoel'. Dat mensen op straat het gevoel hebben dat de politie en de overheid niet veel meer kunnen doen, dan dat ze nu doen. Broekers-Knol: "Het gevoel dit, het gevoel dat. Maar met dat gevoel kunnen we de rechtsstaat niet handhaven. U vertelt mij niets nieuws. Ik hoor dat ook wel. Maar dat is levensgevaarlijk. Ik vind dat heel lastig, dat men dus kennelijk vindt dat we niet genoeg doen. Maar wat willen we dan?" Ze zucht. "We doen wat we kunnen doen."

Pestweer 

De Bloemendaalse burgemeester vindt het onrustgevoel bij ouders niet overdreven. "Het zijn je kinderen. Je wilt niet dat je kinderen met angst en beven over straat rijden." Maar de overlast in de dorpen van de gemeente Bloemendaal is volgens haar minder dan dat het was. "Natuurlijk kan het pestweer van de afgelopen tijd daaraan hebben bijgedragen, maar ik denk ook echt door onze extra inzet."

Sportverenigingen

Dat scholen en sportverenigingen hebben opgeroepen voorlopig de jeugd niet alleen 's avonds te laten fietsen, daar wil de Haarlemse burgemeester niet over oordelen. "Ik loop elke dag een uurtje of twee door de stad. Ik herken absoluut niet dat het onveilig zou zijn. En dan kunnen mensen wel zeggen dat ik in een droomwereld leef, maar dat is toevallig wel de droomwereld Haarlem waar ik echt in rondloop en niet in droomwandel."

Sommige ouders laten hun kinderen nu met pepperspray over straat gaan. Dat vindt Jos Wienen wel zorgelijk. "Je moet oppassen dat het middel niet erger wordt dan de kwaal." En als die kwaal wel erger is dan dat hij nu denkt, hoopt hij dat van ouders van slachtoffers te horen, die hij heeft uitgenodigd. "Als mijn beeld niet zou kloppen, dan is dat best pijnlijk want ik zit hier om een goed beeld te hebben. Maar meld het me dan."

Kijk hieronder naar de oproep van burgemeester Jos Wienen van Haarlem: