Het nieuwe college van de gemeente Haarlem heeft de oorlog verklaard aan auto's. Deze week werd bekendgemaakt dat dat er in elf extra wijken betaald parkeren wordt ingevoerd. Het is de zoveelste stap in de lange strijd tussen de gemeente en de auto. Maar wie denkt dat het weren van auto's uit de stad typisch is voor deze tijd, heeft het mis. Al meer dan een eeuw zorgt de auto voor kopzorgen: het betaald parkeren is slechts het zoveelste hoofdstuk van de lange weg naar een autoluwe stad. Dit ging er aan vooraf.
Rond 1900 komen de eerste auto's in het straatbeeld van Nederland en in de eerste helft van de twintigste eeuw worden dat er steeds meer. In Haarlem rijden er naast paard-en-wagens, bussen en trams steeds meer auto's door de smalle straten van de binnenstad. Er is zelfs een rotonde op de Grote Markt en het is de normaalste zaak van de wereld dat je de auto voor het stadhuis kan parkeren.
In de eerste jaren kunnen alleen de rijken zich een auto veroorloven, maar tijdens de wederopbouw werd de auto betaalbaarder en kwamen er steeds meer bij. Niet alleen de stad en het aantal inwoners neemt toe, ook het aantal auto's in Haarlem begint flink te groeien.
Problemen
Dat er steeds meer auto's bij in de stad komen, begint in de tweede helft van de twintigste eeuw voor de eerste problemen te zorgen. De eerste files ontstaan, het vinden van een parkeerplek wordt lastiger en het aantal ongelukken neemt toe. Het is een drukte van jewelste in de Haarlemse straten, wat leidt tot irritaties bij voetgangers, fietsers en automobilisten.
Daarom wil het college van burgemeester en wethouders al in 1953 maatregelen tegen het verkeer in de binnenstad. In het Haarlems Dagblad van 20 maart van dat jaar valt te lezen dat er een stopverbod ingevoerd moet worden 'in de spitstijden en wel van 12.00 tot 14.00 uur en van 17.00 tot 18.00 uur'.
Geen parkeerplek
Ook moet er wat worden gedaan aan het steeds groter wordende parkeerprobleem. In 1962 laat toenmalig wethouder Happé weten dat hij haast wil maken met de bouw van een parkeergarage aan de Damstraat, om de drukte in het centrum aan te pakken.
Tekst loopt door.
Ook vanuit de Haarlemmers zelf komt vanaf de jaren '70 steeds meer de roep om iets te doen aan de parkeeroverlast. Bewoners van de Transvaalbuurt verenigen zich bijvoorbeeld in de Actiegroep Verontruste Burgers en eisen actie tegen de parkeeroverlast van winkelbezoekers van de Generaal Cronjéstraat.
Auto in de ban
Op 5 november 1973 wordt het centrum omgegooid en wordt het eerste voetgangersgebied in de binnenstad geopend. De Grote Houtstraat, Gierstraat en de Barteljorisstraat worden het exclusieve domein van voetgangers. Het verkeersplein op de Grote Markt verdwijnt en het beeld van Laurens Janszoon Coster krijgt een nieuwe plek.
Maar er zijn ook zorgen. Want de bussen, die tot dat moment door de Gierstraat rijden, moeten een andere route krijgen - met mogelijk vertraging als gevolg. "Deze operatie, waarmee circa anderhalf miljoen gulden is gemoeid, zal onder meer een ingrijpende verandering van busroutes tot gevolg hebben", meldt het Haarlems Dagblad destijds.
Tekst loopt door.
Er worden ook plannen gemaakt om de parkeeroverlast te beperken en in 1975 duikt het eerste parkeervignet op. Als onderdeel van het 'parkeerexperiment' betalen bewoners van Heiliglanden en De Kamp voortaan vijftien gulden per maand om op straat te parkeren. Het experiment blijkt een succes, want de gemeente wil het betaald parkeren uitbreiden naar meer buurten.
Protesten tegen betaald parkeren
Toch leidt het invoeren van betaald parkeren vaak tot protest van bewoners. Daarnaast komen de eerste zorgen over het 'waterbedeffect'. Want als automobilisten in de ene wijk moeten betalen, wordt het dan in de gratis wijken niet veel drukker?
"U kunt niet van mij verwachten dat ik betaald parkeren ga invoeren. Daar wil ik eerst met de wijk over praten. Want u weet: mensen zoeken toch altijd een parkeerplaats op die gratis is en dat betekent dat ze in de woonstraten gaan parkeren", zei wethouder Vos in 1978 over de parkeerplaatsen bij de Vomar aan de Paul Krugerkade.
Autoluwe binnenstad
Langzaam maar zeker wordt ook het voetgangersgebied in de binnenstad steeds meer uitgebreid. In 1994 presenteerde de gemeente haar 'Perspectiefplannen', waarin het beeld wordt geschetst van hoe de stad er in het jaar 2010 uit zou moeten zien.
De auto wordt daarin steeds meer taboe. "Auto's moeten zoveel mogelijk uit het centrum worden geweerd. Daartoe moeten parkeerruimten, woonerven en dertigkilometerzones worden aangelegd. De binnenstad moet zo toegankelijk mogelijk worden voor fietsers en voetgangers."
Tekst loopt door.
Fast forward naar het heden. De plannen over de autoluwe binnenstad uit de jaren '90 zijn inmiddels grotendeels uitgevoerd. Maar hoewel de auto niet meer welkom is in het centrum, blijven de problemen in de buitenwijken groeien. Vooral het parkeren blijft een heikel punt. Haarlem krijgt steeds meer inwoners en het aantal auto's lijkt - ondanks alle maatregelen - nog harder te stijgen.
In 2015 organiseert de gemeente voor het eerst een stadsgeprek, waarbij inwoners kunnen meepraten over belangrijke kwesties die spelen in de stad. Op de agenda staat het onderwerp 'parkeren' en het doel is om met de Haarlemmers de knelpunten van het parkeerbeleid te bespreken.
Mislukt referendum
"Dertig jaar geleden hebben we betaald parkeren ingevoerd en toen het druk werd in de schil rondom het centrum, kwam er vergunningparkeren voor bewoners. Daarna is er niet veel meer gebeurd terwijl het aantal auto’s alleen maar is toegenomen", laat een woordvoerder destijds weten.
Tekst loopt door onder de grafiek
Naar aanleiding van het gesprek werden negentien maatregelen opgesteld, waar bewoners over mogen stemmen in een stadsreferendum. Veruit de meeste Haarlemmers (84,25 procent) stemmen tegen de plannen van de gemeente, maar vanwege de lage opkomst wordt de uitslag ongeldig verklaard.
De uitslag zou sowieso alleen als een advies aan de gemeenteraad worden beschouwd, maar na de ongeldigverklaring kan de raad de uitslag helemaal naast zich neerleggen en de gevreesde parkeermaatregelen doorvoeren.
CO2-uitstoot en milieuzones
Tegenwoordig is parkeeroverlast niet meer het enige probleem dat auto's met zich meebrengen. Ook de CO2-uitstoot van het verkeer is een reden geworden om benzinevoertuigen te weren uit de stad.
Eerder zijn er om die reden al milieuzones voor vrachtverkeer ingevoerd, is er in meerdere straten eenrichtingsverkeer ingevoerd en wordt ook de maximumsnelheid op bepaalde plekken verlaagd naar 30 kilometer per uur. Op die manier wil Haarlem een 'steeds gezondere en groenere stad' worden.
(Bijna) hele stad moet betalen
Deze week werd duidelijk dat betaald parkeren in Haarlem wordt uitgebreid met elf wijken, een heel groot deel van de stad dus. NH Nieuws-verslaggever Michael van der Putten ging bij een van de wijken langs om de peilen hoe bewoners over de invoering denken. Bekijk de video hieronder.
Tekst gaat verder onder de video.
Betalen voor parkeren in Amsterdamsebuurt - NH Nieuws
Ook in de toekomst zal het gebruik van de auto aan alle kanten ontmoedigd worden. In de plannen van het nieuwe college staat dat naast de uitbreiding van het betaald parkeren ook de parkeertarieven in garages en voor bezoekers op straat omhoog gaan.
Verder wordt 30 kilometer per uur de standaard en zijn parkeerplaatsen bij nieuwbouw niet langer vanzelfsprekend. Ook komt er in sommige wijken een maximaal aantal parkeervergunningen dat mag worden verleend.
Doelen voor 2030
Maar daar blijft het niet bij. In het mobiliteitsplan van oktober 2021 staan de doelen van de gemeente voor het jaar 2030 beschreven. Daarin staat heel duidelijk: 'Binnen de stad reizen we zoveel mogelijk te voet of met de fiets, de reizen van en naar de stad doen we zoveel mogelijk met een steeds schoner OV en we gebruiken de (elektrische) auto alleen als het niet anders kan'.
Het streven van de gemeente is dat bijna alle (90 procent) reizen binnen de stad met een afstand van minder dan 2,5 kilometer met de fiets of lopend worden afgelegd. Daarnaast is het streven dat meer dan de helft (60 procent) van de reizen vanuit of naar Haarlem toe met het ov of de fiets gedaan worden.
Om dit voor elkaar te krijgen, wil de gemeente nog meer inzetten op dertigkilometerzones, meer knooppunten voor het ov en extra fietsenstallingen in het centrum. Ook komt er een maximaal aantal vergunningen in sommige buurten, waardoor niet iedereen meer een auto kan nemen.
We zullen 't zien
De vraag is uiteraard of deze maatregelen zullen zorgen voor minder auto's in de stad. Want na tientallen jaren aan strijd, blijkt dat de Haarlemmers maar moeilijk afstand doen van hun auto. In 2021 hadden de Haarlemmers (en dat zijn alleen nog maar de particulieren) samen 59.324 auto's, bijna duizend meer dan in het jaar daarvoor.
Daar komt nog eens bij dat Haarlem steevast 'de filehoofdstad van Nederland' is. Automobilisten staan er volgens gegevens uit 2021 van de TomTom Traffic Index het langst in de file, zo'n 64 uur per jaar. Over een ritje van 30 minuten doe je in Haarlem gemiddeld 12 minuten langer. Er is al met al nog een lange (autoluwe) weg te gaan.
Meer nieuws uit Haarlem e.o.?
💬 Blijf op de hoogte via onze Facebookgroep Nieuws uit Haarlem en omgeving. Reageer, discussieer en deel jouw nieuws.
📰 Volg de laatste berichtgeving altijd via NHNieuws.nl/Haarlem.
🔔 Download de app en krijg een melding bij belangrijk nieuws uit jouw buurt
📧 Stuur ons jouw tips op [email protected]
✏️ Tikfout gezien? Laat het ons weten via [email protected]