NOORD-HOLLAND - In onze provincie houden overheden steeds meer documenten geheim. Hierdoor worden onderwerpen steeds vaker achter gesloten deuren besproken. Dat blijkt uit onderzoek van NH Nieuws, waarvoor een beroep werd gedaan op de Wet openbaarheid van bestuur (Wob).
Steeds meer geheimhoudingen in N-H - NH Nieuws
In 2019 werden door de 47 gemeenten en de provincie in totaal 1.180 documenten geheim verklaard (waarvan 111 vertrouwelijk/onder embargo werden genoemd). Dat zijn er 83 meer dan het jaar ervoor, toen er ook al sprake was van een stijging. Het gaat vooral om financiële stukken en bouwplannen.
Ondanks een daling hield de grootste gemeente van onze provincie, Amsterdam, veruit de meeste documenten geheim: 349. Grote stijgingen waren te zien in onder meer Uithoorn en Hoorn.
Amsterdam houdt te veel en te lang geheim
De Rekenkamer Metropool Amsterdam is uiterst kritisch over handelen van de gemeente Amsterdam. Uit haar onderzoek blijkt dat er te veel geheim wordt gehouden en dat dat bovendien te lang gebeurt. "De houding en de cultuur van de organisatie zijn niet helemaal gericht op zo openbaar mogelijk. Dat is wel hun slogan: 'openbaar, tenzij'. Maar of dat ook daadwerkelijk in het handelen en denken zit van de betrokkenen vragen wij ons af", aldus Jan de Ridder, directeur van de Rekenkamer.
Bij veertien gemeenten daalde het aantal geheimhoudingen, in Heerhugowaard het meeste. Werden daar in 2018 nog 49 stukken geheim verklaard, in 2019 waren het er 2. Ook Uitgeest (-30) en Opmeer (-18) vielen op met een daling van het aantal geheime stukken.
Vijf gemeenten zonder geheime documenten
Koggenland, Langedijk, Medemblik, Schagen, Texel kenden in 2019 geen enkele geheimhouding. NH Nieuws heeft meerdere gemeenten benaderd voor een reactie. Zoals Den Helder, die naast geheime documenten ook werkt met de term onder embargo. In West-Friesland geven Hoorn en Opmeer uitleg over het verschil tussen geheim en vertrouwelijke documenten. Verder geeft Haarlem tekst en uitleg over de toename van geheimhoudingen en Heerhugowaard juist over de enorme daling. Ook Uithoorn hebben we benaderd over de flinke stijging, maar die gemeente heeft niet op onze vragen gereageerd.
"Blijkbaar willen ze wat verbergen. Hiermee is de democratie in gevaar"
De geheimverklaring van documenten maakt het ook lastig voor inwoners om hun gemeente te controleren. Daar weet Enkhuizer Chris Segerius alles van. Hij wil weten waarom de grond van het recreatiegebied Enkhuizerzand voor 335.000 euro is verkocht, terwijl het volgens hem 30 miljoen euro waard is.
Maar de stukken die daar meer duidelijkheid over moeten geven zijn geheim verklaard. "Kennelijk willen ze iets verbergen. Maar hiermee breng je de democratie in gevaar. Als je je hier niet sterk voor maakt, gaat het de verkeerde kant op."
Het hele verhaal van Chris Segerius lees je via de link hieronder
Zorgen om transparantie
Hoogleraar Staats- en Bestuursrecht Wim Voermans van de Universiteit Leiden kan geen verklaring voor de toenemende aantallen geheimgehouden stukken geven, maar wil wel kwijt dat hij zich zorgen maakt over de transparantie bij overheden. "Ze zijn niet erg geneigd om veel te delen met het publiek. Daarnaast is er sprake van 'Wobstructie'. Ze hebben stukken vaak niet goed gearchiveerd. Als die dan worden opgevraagd, kunnen ze die niet vinden. Dan gaan ze tijdrekken of stukken geheim verklaren. Ze moeten veel meer actief openbaar maken: dat je het snel publiceert en dat het ook goed te vinden is. Daar wordt onvoldoende in geïnvesteerd."
Emeritus hoogleraar bestuursrecht Douwe Jan Elzinga van de Rijksuniversiteit Groningen vindt ook dat openbaarheid de standaard moet zijn en geheimhouding de uitzondering. "Ik kan me voorstellen dat het aantal is gestegen, doordat gemeenten ook steeds meer taken krijgen. Maar als documenten geheim worden verklaard, moet dat wel goed getoetst worden. Er wordt soms wel erg snel gegrepen naar geheimhouding. En dus is een goed protocol van groot belang."
Bekijk hieronder hoe het met de geheimhoudingen is gesteld in jouw gemeente:
Geheimhouding, hoe zit dat?
Overheden horen zo openbaar en transparant en mogelijk te opereren, maar kunnen documenten onder bepaalde voorwaarden ook geheim verklaren. Daar zijn procedures voor in de wet vastgelegd. Raadsleden en leden van Provinciale Staten krijgen de stukken in sommige gevallen nog wel te zien, maar ze moeten dan beloven er vervolgens niet meer in het openbaar over praten. Doen ze dat wel, dan kunnen ze worden vervolgd. Inwoners en journalisten lopen daar regelmatig tegenaan als ze meer inzicht willen krijgen in de inhoud van plannen, besluiten en beweegredenen van politici.
Drie gemeenten (Den Helder, Hoorn en Opmeer) werkten ook met vertrouwelijke documenten. Dat maakt het nog minder transparant, aangezien in de wet niets staat hoe om te gaan met vertrouwelijkheid. Als er vertrouwelijke stukken toch worden 'gelekt', blijkt de rechter overigens het juridische onderscheid tussen geheim en vertrouwelijk vaak niet te maken.
Download de app
🔔 Blijf op de hoogte van nieuws uit jouw regio, download de gratis NH Nieuws-app via de App Store of de Google Play Store.