HAARLEM - Haarlem staat aan de vooravond van een belangrijke beslissing. Gaan de plannen voor een onderwijsbolwerk met een bioscoop en een studentencampus in de oude Koepelgevangenis door of niet? Het laatste scenario wil eigenlijk niemand, maar de Haarlemse gemeenteraad is sterk verdeeld. Tijd voor een terugblik.
Als in 2015 duidelijk wordt dat De Koepel in Haarlem haar deuren sluit als penitentiaire inrichting, slaan veel Haarlemmers aan het fantaseren. Wat zou er in dat karakteristieke pand langs het spoor, het Spaarne en toegangswegen moeten komen? Want dat het overeind moet blijven staan, is voor bijna elke Haarlemmer het enige denkbare scenario.
Als de gevangenen nog maar net hun biezen hebben gepakt, moet De Koepel eerst nog een andere maatschappelijke dienst verlenen: onderdak bieden aan de grote stroom vluchtelingen uit voornamelijk Syrië. Het blijkt een ideale manier om het gesloten bolwerk langzaam een meer maatschappelijke invulling te geven.
Open de Koepel
Als de vluchtelingen langere tijd hun intrek nemen, wordt het pand liefkozend Hotel De Koepel genoemd. Ondertussen worden de fantasieën van sommige mensen concreter. Stichting Panopticon heeft onder de noemer 'Open de Koepel' grootse plannen voor een universiteit, iets dat in de stad wordt gemist.
En hoewel het idee wordt omarmd door (een nipte meerderheid van) de gemeenteraad, zijn er ook kanttekeningen. Zeker als blijkt dat de gemeente een risico loopt. De Koepel moet eerst aangekocht worden van het Rijk, om 'm dan onderhands door te verkopen aan de stichting. Mocht die er niet in slagen om er een University College in te realiseren, dan koopt de gemeente het terug. En daarvoor heeft Haarlem het geld niet direct liggen.
Bovendien krijgen andere ontwikkelaars zo geen kans om met hun plannen mee te dingen naar invulling van de Koepel. Maar de gemeente hoopt door in zee te gaan met Stichting Panopticon op een maatschappelijke invulling, en dat de Koepel toegankelijk én zichtbaar is voor alle Haarlemmers.
De Stichting Panopticon laat ondertussen de Haarlemmers al proeven hoe open De Koepel echt moet gaan worden. Nadat de laatste vluchtelingen uit de noodopvang zijn vertrokken, wordt er een cultuurmanifestatie gehouden. Onder grote belangstelling worden de tralies symbolisch doorgeknipt.
Hobbels
Het grootse plan struikelt bijna. Het plan voor een University College, een driejarige bacheloropleiding, staat of valt met de steun van bestaande opleidingen, waaronder tenminste één universiteit. De UvA, de VU en de Open Universiteit willen zich niet onder tijdsdruk verbinden aan het plan. De redding van het plan komt uit Duitsland. De Duitse onderwijsinstelling SRH Gruppe durft het avontuur wel aan te gaan.
Bovendien verhuurt Stichting Panopticon delen van de cellen aan een MKB-hub 'Cupola XS' voor gezamenlijke innovatieve en duurzame projecten van ondernemers. Onder de binnenplaats van de oude gevangenis wordt een bioscoop gebouwd. Die plannen worden goedgekeurd door de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed.
Goedkeuring restauratie De Koepel in Haarlem - NH Nieuws / Geja Sikma
Door een deel van de panden om de monumentale koepel heen aan Elan Wonen en DUO te verkopen voor de bouw van 250 studentenwoningen en 100 sociale woningen voor jongeren, is er een beginkapitaal voor de verbouwingsplannen van De Koepel zelf. De buurt die eerst groot voorstander was, is nu sceptisch over met name de hoogte van de studentencampus rondom De Koepel. Het bestemmingsplan ligt momenteel ter inzage en zal begin volgend jaar al dan niet worden goedgekeurd.
Maar de Haarlemse gemeenteraad moest hiervoor al wel haar terugkooprecht opgegeven, "anders wil de woningcorporatie niet investeren", betoogt vastgoedecononoom Paul van Jollingen van Stichting Panopticon. De raad gaat morrend akkoord, maar wel met een deadline van 1 december 2019 voor het rondkrijgen van het financiële plaatje.
Om de laatste benodigde 23 miljoen euro in het laatje te krijgen, wordt door burgemeester Wienen nog de rode loper uitgerold voor investeerders. Vlak voor het verstrijken van de deadline zijn alle handtekeningen en accountantsverklaringen binnen.
Dan is ook in een virtuele tour te zien hoe het onderwijsbolwerk er uit moet komen te zien.
Zichtbaarheid Koepel in bestemmingsplan van woningbouw - Stichting Panopticon
Het college van burgemeester en wethouders is akkoord. Nu is het laatste woord aan de gemeenteraad. Vanavond vergadert de commissie Ontwikkeling over de financiële stukken van Stichting Panopticon. Op donderdag 19 december wordt een besluit genomen. Maar het wordt nog spannend. Coalitiepartner CDA Haarlem liet bij het ter inzage leggen van de bestemmingsplannen al weten het plan van het onderwijsbolwerk zoals het nu ter tafel ligt niet meer te zien zitten.