Wat is er met de verdwenen 8 miljoen van het Heineken-losgeld gebeurd? Veertig jaar na de ontvoering van Freddy Heineken en zijn chauffeur houdt dat raadsel de gemoederen nog altijd bezig. Betrokkenen gaven daar door de jaren heen uiteenlopende verklaringen over. Volgens Harry Lensink, medeauteur van het nieuwe boek Het Heineken-losgeld - hoe de verdwenen miljoenen nog altijd rondspoken, staat in elk geval één ding als een paal boven water: "Met een deel van dat geld heeft Cor van Hout panden op de Achterdam in Alkmaar gekocht."
Precies deze week is het 40 jaar geleden dat Freddy Heineken en zijn chauffeur Ab Doderer voor het kantoor van Heineken aan de Tweede Weteringplantsoen in Amsterdam werden ontvoerd. Drie weken lang werden de twee vastgehouden in een loods op bedrijventerrein De Heining in Westpoort.
Na onderhandelingen werd er 35 miljoen gulden aan losgeld betaald. Dat werd in bossen bij Zeist verborgen in vier ingegraven plastic tonnen. Een dag voor de bevrijding van Heineken en Doderer haalden de ontvoerders 15 miljoen gulden uit de ingegraven tonnen in het bos. De tonnen met de resterende miljoenen werden in december van dat jaar door de politie gevonden. Het verdwenen geld kwam deels boven water tijdens huiszoekingen. Maar 8 miljoen gulden is nooit teruggevonden.
Tekst gaat verder onder de video
In hun nieuwe boek en in de podcast 'De jacht op het Heineken-losgeld' proberen Follow the Money-journalisten Harry Lensink, Wim van de Pol en Sophie Blok de route van die verloren miljoenen in kaart te brengen.
Van Boellaard tot Bruinooge
In hun speurtocht spraken de auteurs met ontvoerder Jan Boellaard, de zoon van Rob Grifhorst, de broer van Holleeder en met de Alkmaarse oud-burgemeester Piet Bruinooge. Ook interviewden ze opsporingsambtenaren, ondernemers van de Wallen en de Achterdam en verdiepten zich in alle strafdossiers.
"We zijn heel nieuwsgierig naar wat er met die acht miljoen is gebeurd, omdat het tot op de dag van vandaag een rol speelt in rechtszaken", verklaart Lensink. "Hoe kan zo'n oude zaak nu nog zo actueel zijn? Laten we eens kijken wat er nou is gebeurd met dat geld. Waar is het allemaal geweest en wie heeft er wat mee gedaan?"
Een veertig jaar oude zaak, nog altijd gehuld in mysterie. Er is zo veel over verteld en geschreven. De auteurs hebben geprobeerd de zin en onzin van elkaar te scheiden. "Na zoveel jaren kun je al die verschillende strafzaken op een rijtje leggen. Als een soort muntje rolt dat geld erdoor, en alles wat het aanraakt, lijkt te worden besmet", vertelt Lensink. "Al die verdenkingen en verhalen hebben we geprobeerd in perspectief te plaatsen."
Achterdam
Willem Holleeder, Cor van Hout, Frans Meijer en Jan Boellaard hadden de ontvoering van Heineken twee jaar lang voorbereid. Ook de in 2014 overleden Amsterdamse vastgoedhandelaar en seksexploitant Rob Grifhorst zou erbij betrokken zijn geweest. Als goede vriend van Cor van Hout zou hij een deel van het geld hebben witgewassen. Volgens justitie stak hij het via binnen- en buitenlandse bedrijven in Alkmaarse prostitutiepanden.
Tekst gaat verder onder de foto
"Dat is uiteindelijk ook gewoon door betrokkenen toegegeven hè", benadrukt Lensink. "Holleeder heeft verklaard dat er 8 miljoen aan hun handlanger Rob Grifhorst is gegeven. In de jaren negentig werd hij de eigenaar van meerdere panden op de Achterdam. En voor zijn dood, dat heeft Grifhorst zelf ook toegegeven, is helder geworden dat die panden in 1996 in handen van Cor van Hout zijn gekomen."
"Er zijn wel wat gaten in dat verhaal van Holleeder te prikken", reageert Sophie Blok. "Maar in andere verhalen en verklaringen die erover bestaan, ook. Dus het is lastig om te weten wat wel en niet waar is. Maar dat van die panden op de Achterdam, daar kunnen we wel van uitgaan, denken we."
Verbrand of begraven?
Over het verdwenen geld zijn door de jaren heen verschillende verklaringen gegeven: het geld zou zijn verbrand, in een bordeel in Amsterdam-Zuid zijn gestoken. Het zou zelfs opnieuw zijn begraven in een bos bij Parijs. Nooit wordt echt duidelijk wat er met de miljoenen is gebeurd.
In 2007 lijkt er beweging in de zaak te komen als er in het kader van het zogeheten Goudsnip-onderzoek acht mensen worden aangehouden. Ook Rob Grifhorst wordt gearresteerd op verdenking van witwassing van het losgeld. In het jaar van de ontvoering zat hij ook korte tijd vast als verdachte. Maar net als in 1983 leidt zijn arrestatie niet tot een strafzaak. Na zijn dood in 2014 eindigt ook het onderzoek naar hem.
Na de liquidatie van Cor van Hout in 2003 start de Fiscale inlichtingen- en opsporingsdienst (FIOD) een onderzoek naar zijn erfgename Sonja Holleeder, met wie hij een relatie en een kind had. "Zij heeft destijds geen aangifte gedaan van die erfenis", zegt Lensink. "Toen dacht de FIOD: nu hebben we je. Ze zagen dat er geld via Zwitserse bankrekeningen naar vennootschappen in onder meer Panama werden gesluisd. Conclusie: jij hebt geld gekregen van die Achterdam. Dat heb je niet aangegeven, dus we gaan je vervolgen."
Vervolging afgekocht
Maar Sonja Holleeder treft een schikking met justitie en voor een bedrag van 1,1 miljoen is haar vervolging van de baan. "Er zouden daar ook allerlei types van het Alkmaarse bij betrokken zijn geweest, maar als de zussen besluiten tegen hun broer te getuigen, lijkt die vervolging te zijn afgekocht met een miljoen", aldus Lensink. "Daarmee was de kous af. Je kunt niet van een deal spreken, maar wie daar kritisch naar kijkt, kan zeggen: het lijkt of ervoor is gekozen hem aan te pakken, met als voorwaarde - geen gezeur meer over die erfenis van Cor van Hout."
De verdenkingen rondom de Achterdam hadden verregaande gevolgen. In 2008 weigerde burgemeester Bruinooge een nieuwe exploitatievergunning voor 92 ramen van raamexploitant Koos Nool. In de panden die hij huurde, zou crimineel geld zitten. Daarbij zou er volgens de burgemeester sprake zijn van vrouwenhandel en gedwongen prostitutie. Tegen dat besluit ging de exploitant in beroep. De Alkmaarse rechtbank oordeelde in 2009 dat er onvoldoende bewijs was om op grond van het Bibob-advies Nool een nieuwe vergunning te weigeren.
Tekst gaat verder onder de foto
Volgens de rechter was niet bewezen dat de panden zijn gekocht met crimineel geld, omdat het slechts gaat om een vermoeden. "Je bent onschuldig tot het tegendeel bewezen is, maar in zo'n Bibob-procedure is het vermoeden van fout geld al genoeg", verklaart Sophie Blok. Het is interessant hoe dat is aangevlogen. Strafrechtelijk is het niet bewezen, maar bestuursrechtelijk kun je wel ingrijpen. Dus heeft de burgemeester een ander instrument gebruikt."
Bruinooge stapte vervolgens naar de hoogste bestuursrechter. Die bepaalde in 2011 dat de burgemeester voldoende kon motiveren dat er 'ernstig gevaar bestaat dat de exploitatievergunning voor de ramen (mede) zal worden gebruikt om strafbare feiten te plegen'. Het Bibob-advies zou het aannemelijk maken dat meerdere panden op de Achterdam zijn gekocht met crimineel geld.
Niet bewezen, wel aannemelijk
"Volgens de bestuursrechter zijn die vergunningen terecht geweigerd. Door alle verklaringen is aangetoond dat Cor van Hout heeft geïnvesteerd in panden op de Achterdam via Grifhorst", zegt Lensink. "Dat Van Hout een crimineel was, staat ook als een paal boven water. Dus over die vergunningen heeft de rechter gezegd: dat is aannemelijk. Het is het meest vergaande oordeel dat over die kwestie is gegeven."
Uiteindelijk moest exploitant Koos Nool 65 van zijn ramen definitief sluiten. Daarmee werd de straat in 2011 gehalveerd en bleven er 69 over. "We hadden er niets mee te maken en hebben er alleen maar ellende van gehad", reageert Kees van Oijen, de schoonzoon van Koos Nool. "We zijn een zooitje ramen kwijtgeraakt en al die panden staan leeg en raken in verval. Er ligt nog steeds beslag op door al dat gezeik."
De beschuldigingen aan het adres van zijn inmiddels overleden schoonvader hebben een bittere smaak bij hem nagelaten. "Het is zo'n vies, politiek spelletje geweest. Ik krijg al hoofdpijn als ik eraan denk. Het wordt steeds weer opgerakeld en er zijn al tig boeken over geschreven, maar wij hebben die centen in elk geval niet."