Het blauwtongvirus grijpt razendsnel om zich heen. Een nieuw gepubliceerde kaart van de Voedsel- en Warenautoriteit laat zien dat het virus inmiddels vrijwel overal in Midden-Nederland opduikt, en ook steeds verder noordelijk in de provincie voorkomt. De LTO meldt daarnaast dat het virus dit keer heftig toeslaat, dat veel schapen overlijden en ook runderen hevige symptomen vertonen. NH zet vijf feiten over het virus voor je op een rij.
Demissionair landbouwminister Piet Adema heeft gewaarschuwd dat de kans groot is dat het virus voorlopig niet onder controle is. Het virus is inmiddels in heel Nederland op 319 boerderijen vastgesteld, en vaccineren is voorlopig niet aan de orde. Adema waarschuwt dat het virus waarschijnlijk voor de winter verspreid is door het hele land, en dat het ook na de winter door zal zetten. Dat komt omdat knutten goed gedijen bij dit weer, en milde winters doorgaans overleven.
#1 Blauwtong is gevaarlijk voor herkauwers als geiten, schapen en koeien. Sommige dieren kunnen er dood aan gaan.
Blauwtong zorgt voor problemen bij schapen, geiten en koeien, en andere herkauwers zoals kamelen, herten en zelfs giraffen. Zij krijgen koorts, zwellingen en soms bloedingen in de kop, een gezwollen en soms blauwe tong, en ze staan soms met een gebogen rug. Van het virus an sich gaan ze niet dood, maar dieren kunnen uiteindelijk toch sterven omdat ze niet genoeg meer eten, of door bijvoorbeeld infecties.
Vooral schapen gaan dood aan het virus. Koeien zijn meestal asymptomatisch, maar kunnen wel besmet zijn.
#2 Blauwtong verspreidt zich op dit moment razendsnel
Op 6 september 2023 werd voor het eerst sinds 2009 blauwtong vastgesteld op een aantal schapenboerderijen in 't Gooi. Sindsdien duikt het virus overal op, zelfs in het Goois Natuurreservaat.
Op een kaart van het ministerie van landbouw valt te zien hoe het virus zich verspreidt. Daarop is te zien dat inmiddels ook boerderijen verder in het noorden van de provincie besmettingen hebben gemeld.
Tekst gaat verder onder het kaartje met besmette boerderijen
Dit is de eerste keer sinds 2009 dat er een uitbraak van het blauwtongvirus is. Tijdens de vorige uitbraak, die in 2006 begon, werd Nederland jarenlang geteisterd door het virus met serotype 8. Daar werd uiteindelijk een massale vaccinatiecampagne voor op poten gezet, die ervoor heeft gezorgd dat de uitbraak verdween.
Nadat er in Nederland twee jaar lang geen blauwtong was aangetroffen, kregen we een zogeheten 'virusvrije status', wat betekende dat vrije export tussen EU-landen weer mogelijk was. Nu er weer een uitbraak is, verdwijnt die status, en moeten Nederlandse herkauwers aan extra maatregelen voldoen.
#3 Blauwtong wordt overgebracht via knutten, en is niet gevaarlijk voor mensen
Blauwtong wordt verspreid door knutten die het blauwtongvirus bij zich dragen. Knutten zijn een soort kleine mugjes, die een flinke plaag kunnen vormen voor stallen. Als niet-besmette knutten een besmet dier bijten, nemen zij de ziekte ook weer mee, en daardoor ontstaat er een soort sneeuwbal-effect met besmettingen.
Het virus kan niet van herkauwer op herkauwer worden overgebracht. Blauwtong is ook niet gevaarlijk voor mensen.
#4 Het heersende type is serotype 3, waar geen vaccin voor beschikbaar is
De Universiteit van Wageningen, die uitgebreid onderzoek doet naar het blauwtongvirus, meldt dat deze uitbraak serotype 3 is. Dat subtype komt al langer voor in Tunesië en Sicilië.
De vorige uitbraak, tussen 2006 en 2009, was van serotype 8. Voor dat subtype is in 2008 een vaccin ontwikkeld, dat destijds groots is uitgerold in Nederland. De wetenschappelijke consensus is dat het virus door die vaccinaties ook is verdwenen. Wanneer er een vaccin voor serotype 3 kan worden geproduceerd, is nog onduidelijk.
#5 Het is nog niet duidelijk hoe lang deze uitbraak gaat duren, maar voor boeren is dit een flinke tegenslag
Het verdwijnen van de virusvrije status van Nederland heeft grote impact op boeren die hun levende dieren normaal gesproken exporteren. Omdat er weer blauwtong is, zijn dieren die levend worden geëxporteerd en alle levende bijproducten (bijvoorbeeld embryo's) onderhevig aan maatregelen. Zo moeten ze bijvoorbeeld in quarantaine, of getest worden voordat ze geëxporteerd mogen worden.
Ook voor landen buiten de EU kan dit grote effecten hebben. Wat de geldende maatregelen daar zijn, verschilt per land.
De LTO heeft in een persbericht laten weten dat ze zich zorgen maken over de huidige uitbraak. "Helaas krijgen we veel meldingen binnen over hoge sterfte onder getroffen schapen. Daarnaast komen ook steeds meer meldingen over runderen met ernstige ziekteverschijnselen binnen. Onze leden maken zich zorgen, en dat is begrijpelijk als we kijken naar het ziekteverloop", aldus Jeannette de Ven, die gaat over het onderwerp Gezonde Dieren bij de LTO.
De LTO laat weten in contact te staan met het ministerie en getroffen boeren om ze te helpen en waar mogelijk perspectief te bieden.