Zowel blijdschap als onvrede over verlenging gedoogperiode garnalenvissers naar eind 2024

Tot vorige week leefde garnalenvisser Robin Nieuwenhuizen tussen hoop en vrees. Hij is sinds vorig jaar de eigenaar van de kotter WR36 en hoewel het altijd al een jongensdroom voor hem is geweest, heeft er sindsdien veel tegengezeten. Slechte vangst, hoge olieprijzen en voornamelijk de nieuwe regels wat betreft stikstofvermindering zorgen voor flink wat hoofdpijn bij Robin en zijn collega-vissers.

De garnalenvissers kregen namelijk te horen dat hun vergunning om te kunnen vissen in Natura 2000-gebieden niet werd verlengd als ze niet zouden investeren in een katalysator die ruim 100.000 euro kost. En die deadline stond op 1 oktober. Een deel van de vissers kon deze investering wel betalen, maar een groot deel, waaronder ook Robin, niet. En toen werd ruim een week geleden duidelijk dat deze eis wordt uitgesteld tot en met 31 december 2024.

Genaaid voelen

"Het geeft wat lucht voor mij, dus ik kan wel zeggen dat ik daar wel blij om ben. Het betekent dat ik weer een goed jaar kan vissen", vertelt Robin dan ook, "maar de vissers die wél geïnvesteerd hebben voelen zich natuurlijk genaaid."

Maar waarom is de gedoogperiode dan toch verlengd? Onder andere door een langere levertijd van de katalysatoren plus een krapte aan monteurs die deze kunnen installeren.  Maar daarnaast zijn er volgens Pim Visser, directeur van de visafslag in Den Oever, nog twee factoren: de verkeerde manier waarop stikstofuitstoot van kotters wordt berekend en de Wet natuurbescherming, die elke vijf à zes jaar vernieuwd wordt om de impact van de visserij op ecologisch gebied steeds te verminderen.

Het rekenmodel dat de overheid gebruikt om stikstofuitstoot te meten kan niet gebruikt worden voor kotters, legt Visser uit. "Eigenlijk kan niemand een goede berekening maken van een varend schip en de effecten daarvan. Dat model is er op gebaseerd dat je op één plek iets doet: als je een boerderij hebt of een huis bouwt. Dan maak je van dat ene punt een berekening. Die schepen varen overal heen, dus dan werkt dat model niet", aldus de directeur van de visafslag.

Tekst gaat door onder de foto.

Maar er wordt door de overheid toch verwacht dat de vissers een katalysator aanschaffen en dat model ook gebruiken voor hun stikstofuitstoot. "En daar komen we niet uit. En eigenlijk is stikstof geen issue in de garnalenvisserij. Als je kijkt wat er aan stikstof in de kustzone is, dan doet de hele garnalensector 0,1 procent. Dus dat is helemaal niks", vertelt Visser.

Bodemimpact

Daar valt dus nog genoeg over te discussiëren, maar daarnaast is er dus de Wet natuurbescherming. Deze wet, die elke vijf jaar wordt vernieuwd, had er al moeten zijn maar is nog in de maak. "Dat is een hele discussie die nog gevoerd moet worden, maar het komt er op neer dat ze grote delen van de Waddenzee en de kustzones willen sluiten om de bodem te beschermen tegen bodemimpact", legt Pim Visser uit.

Maar het uitstel betekent dat de huidige richtlijnen op het gebied van natuurbescherming voorlopig nog zo blijven, wat voor vissers een grote opluchting is, maar waar milieuorganisaties alles behalve blij mee zijn. "Ik kan me voorstellen dat natuurbeschermers daar hun eigen boze gedachten over hebben", beaamt Visser dan ook.

En dat klopt zeker, volgens mariene ecoloog Wouter van der Heij. Want hoewel het voor vissers zonder katalysator dus een opluchting is dat de gedoogperiode wordt verlengd, vinden natuurorganisaties dat er zo snel mogelijk verandering moet komen om de natuur te beschermen. En dat wordt nu dus ook uitgesteld.

Schokkende resultaten

En dat komt ook net samen met een rapport van onder andere de Waddenacademie en Wageningen Marine Research waar volgens Van der Heij schokkende resultaten zijn geconstateerd over de effecten van garnalenvisserij op het ecosysteem in de Noord- en Waddenzee. "Daarin hebben ze het niet meer over mogelijke effecten, maar aangetoonde effecten", vertelt de ecoloog.

Een andere deskundige, die niet bij naam genoemd wil worden, ziet de uitkomsten van het rapport net even anders. "Het geeft een heel genuanceerd beeld over de ecologische effecten van garnalenvisserij. En de ene wetenschapper kijkt meer vanuit het perspectief vanuit de natuur en de andere vanuit de visserij. Ergens had men gehoopt dat er een zwart-wit antwoord uit zou komen. Dat komt er niet uit, maar dat kan ook niet."

En dat komt volgens de deskundige omdat niet alle garnalenvissers op dezelfde manier vissen en niet allemaal ervoor zorgen dat het ecosysteem achteruit gaat. "Er vissen 200 garnalenvissers en voor sommigen geldt dat en voor anderen niet", stelt hij. En daar moet de nieuwe wet uiteindelijk volgens de deskundige dan een onderscheid in gaan maken.

"Waar we in de toekomst naar toe moeten is de goede garnalenvisserijpraktijken vergunnen en de slechte niet vergunnen. Dat je op de manier van vissen en het gedrag van het naleven van regels het kaf van het koren kan scheiden."

Minder vissen en meer opbrengst

Een andere, volgens Van der Heij en de deskundige, positieve uitkomst uit het rapport is een mogelijke oplossing voor groei-overbevissing. "De intensiteit van het vissen is zo hoog, dat ze alle garnalen die groot genoeg zijn om te pellen al lang hebben opgevist, waardoor je hele kleine garnalen overhoudt in zee. Meerdere onderzoeken zeggen nu dus dat als je 40 procent minder zou vissen, dat je dan 25 procent meer totaalvangst zou hebben."

Volgens de deskundige kort samengevat: "De garnalenvisserij zoals het nu is heeft een effect op de ecologie, maar als je inzicht hebt in waar het effect vandaan komt en wat het risico bepaalt, dan kun je daar ook heel gericht op innoveren." Hij is dan ook van mening dat dit rapport kan bijdragen aan een doelgerichte innovatie die voor zowel natuur als vissers een positief gevolg kan hebben.

Veel onzekerheid, uitkomsten, onrust en verdeeldheid dus in de garnalenvisserij en dat gaat waarschijnlijk voorlopig zo blijven door de verlenging van de gedoogperiode. Toch kent het huidige beleid bijna alleen maar verliezers, want ook Robin Nieuwenhuizen, die nu juist weer ruim een jaar mag vissen, wordt niet gelukkig van de huidige situatie.

"Het is een heel demotiverend beleid en ze willen de visserij gewoon weg hebben, zo voelt het. Ons leven is gewoon varen en vissen en ik vind het enorm zonde als dat zou stoppen. Laat er maar een zooitje ophoepelen daar in Den Haag. Zodat er beleid wordt gemaakt waar we iets mee kunnen. Dit maakt ons allemaal stuk. Het vertrouwen is compleet weg in de huidige overheid."