De lokale partijen claimen een plek aan de tafel

De verkiezingswinst van de lokale partijen was dit jaar enorm. Het aandeel van de lokale partijen in de gemeenteraad groeit al langer maar deelname aan de coalities bleef vaak nog uit. Dit jaar wisten de lokale partijen hun verkiezingswinst wel te verzilveren.

Uit onderzoek van NH Nieuws blijkt dat de Noord-Hollandse lokale partijen 37 procent van de stemmen kregen en dat nu 30 procent van de wethoudersposten bekleed wordt door een lokale partij. Dit blijkt minder te zijn dan het landelijk gemiddelde. De NOS deed ook onderzoek naar het aandeel van de lokale partijen in de colleges en concludeerde dat de lokale partijen 31 procent van de stemmen kregen en 37 procent van de wethoudersposten binnen haalden. 

Coalities

De Noord-Hollandse lokale partijen zijn beter vertegenwoordigd in de coalities dan in de colleges. In 2018 bestond 27 procent van de coalities uit lokale partijen en in 2022 is dit aandeel gestegen tot bijna 40 procent. In sommige gemeente kreeg die groei een historische betekenis, zoals in Haarlem. Daar is de Actiepartij de eerste lokale partij die aan de coalitie mag deelnemen. 

Naast Haarlem zijn er meer gemeenten waar de lokalen terug zijn in de coalitie of voor het eerst meebesturen. In Huizen, Ouder-Amstel, Waterland en nog in zes andere gemeenten hebben de lokale partijen, in tegenstelling tot 2018, een plek in coalitie afgedwongen. 

Tekst gaat verder na de foto

College

De lokale partijen hebben meer wethouders hebben geleverd dan vier jaar geleden maar het aandeel ligt niet erg hoog. In Noord-Holland komt 30 procent van de wethouders van een lokale partij. Dat is 6 procent meer dan vier jaar geleden, maar vergeleken met andere provincies niet erg hoog. Uit onderzoek van de NOS blijkt dat alleen Flevoland en Utrecht minder lokale wethouders hebben. In Limburg leveren de lokale partijen de meerderheid van wethouders: 51 procent.

Niet alle lokale partijen slaagden erin om een geschikte wethouder te vinden. In die gevallen ging de voorkeur uit naar een kandidaat van een landelijke partij. Zo neemt de lokale partij Goed voor Amstelveen wel deel aan de coalitie maar leveren zij geen wethouder. Jacqueline Höcker vond het voor haar nieuwe Amstelveense partij te vroeg om een wethouder naar voren te schuiven.

Toch is er nog een plek waar de lokale partijen onzichtbaar zijn. Noord-Holland heeft op dit moment geen enkele burgemeester van een lokale partij. Alle 44 Noord-Hollandse burgemeesters zijn aan landelijke partij gelieerd. 

Nog even wachten 

In Noord-Holland zijn de meeste coalities beduidend sneller gesloten dan in de rest van Nederland. Toch zijn nog niet alle gemeenten klaar. Het is nog wachten op Bergen en Den Helder. In Bergen zijn ze het vertrouwen in alle mogelijke combinaties verloren en wordt er nu ingezet op een raadsbreed akkoord, maar dat duurt nog even. 

Ook in Den Helder is het hommeles. Inmiddels is er na maanden overleg een akkoord bereikt. De grote winnaar Behoorlijk Bestuur moest in eerste instantie met 7 zetels in de oppositie plaatsnemen omdat de overige partijen niet meer met hen samen wilden werken. Na een week in de oppositie viel Behoorlijk Bestuur uit elkaar nadat drie raadsleden zich alsnog afsplitsen van de partij. 

Buitenspel

Niet alle lokale partijen hebben een plek in de coalitie afgedwongen. In Heemstede, Bloemendaal en Opmeer zijn de lokale partijen buiten de boot gevallen. Heel opvallend is de samenstelling van de coalitie in Opmeer. GemeenteBelangen, Door Samenwerking Vooruit en de Lokale Partij Opmeer wonnen samen zeven van de vijftien zetels maar die konden hun zetelwinst niet in een machtspositie verzilveren.

Tekst gaat verder na de foto

Opvallend is dat niet alle winnaars automatisch een plek in de coalitie kregen. Zo won Fractie Tonnaer in Hoorn de verkiezingen met 5 zetels, maar werden zij tijdens de onderhandelingen opzij geschoven. Het is voor Hoorn de eerste keer dat de grootste partij niet mocht plaatsnemen in de coalitie.

In Gooise Meren overkwam het Gooise Democratisch Platform eenzelfde lot. Zij werden met 7 zetels overtuigend de grootste en spraken van ‘een aardverschuiving’ omdat de VVD al sinds 1978 aan de macht was. Toch slaagden zij er niet in om eruit te komen met de overige partijen waardoor de VVD als vanouds in het gemeentebestuur terecht kwam. De winnaar Goois Democratisch Platform zit nu met 7 zetels in de oppositie.

Volhouden

De komende tijd zal moeten blijken of de lokale partijen ook kunnen standhouden in de coalities en colleges. In Beverwijk en in Bloemendaal klapten de colleges al na enkele weken.

In Beverwijk ging het mis nadat er een foto rondging waarop de kandidaat-wethouder Halil Koçak, lid van de grootste partij Samen Lokaal Beverwijk, het grijzewolventeken maakte. De rest van de coalitie wilde niet verder met hem omdat hij geen afstand wilde doen van de Turkse extreem-rechtse organisatie.

In Bloemendaal ging het mis door een integriteitskwestie. Rob Slewe was volgens de commissie niet verantwoordelijk omgegaan met vertrouwelijke informatie. Met de nieuwe wethouder Henk Wijkhuisen heeft Bloemendaal nu weer een college.