Eva Rovers pleit voor burgertop om burger en politiek samen te brengen: "Politici hoeven het niet alleen te doen"

Hoe groot is het spanningsveld tussen de aanpak van de crisis en onze vrijheid? Hoe vanzelfsprekend is het dat we onze vrijheden terugkrijgen als deze noodsituatie voorbij is? NH Nieuws ging op zoek naar dat andere geluid in onze provincie, naar mensen die ieder op hun eigen manier opkomen voor vrijheid.

"Eigenlijk zijn we het als samenleving over heel veel zaken eens. Goede zorg, onderwijs en veiligheid vinden we belangrijker dan 'BV Nederland'. Toch zie je dit niet terug in de politiek. Het gaat altijd over de verschillen en belangrijke besluiten", zegt de Amsterdamse Eva Rovers. Zij is een van de initiatiefnemers van een landelijke burgertop, die in het najaar moet gaan plaatsvinden.

Eva is cultuurhistoricus, auteur en werd bekend als de biograaf van Boudewijn Büch. De laatste jaren verlegde ze haar focus naar de veranderende samenleving.

Landelijk beraad

Aan dit landelijke beraad worden enkele grote thema’s die ons lijken te verdelen, voorgelegd aan een vertegenwoordiging uit de Nederlandse samenleving. Zorg, veiligheid, onderwijs en klimaat bijvoorbeeld. Hierbij moet dan vooral gezocht worden naar de overeenkomsten.

Tekst gaat verder onder de video

"Ik heb veel geschreven over de manier waarop je als individu de wereld kan veranderen, vertelt ze. "Ik ben opgegroeid met de slogan 'een betere wereld begint bij jezelf,' maar ben er in de loop van de tijd wel achter gekomen dat het zo niet werkt. Natuurlijk, je kunt plastic scheiden, korter douchen, minder vlees eten en minder vliegen als je een beter klimaat wil. Maar als je echt grote veranderingen tot stand wil brengen is dat niet genoeg. Dat moet je breder oppakken, als samenleving in zijn geheel doen."

Aanjager

Rovers vergadert elke week digitaal met een steeds groter worden groep medestanders om de top vorm te geven. De coronacrisis was een belangrijke aanjager.

"We hebben de afgelopen maanden gezien hoe de wereld tot stilstand kwam. Dat is ongelooflijk ingrijpend geweest en beangstigend voor veel mensen, maar het was daarmee ook leerzaam. We moeten in de toekomst voorkomen dat we opnieuw overvallen worden, omdat we grote thema’s als klimaatverandering op de lange baan schoven. Nu is er een kans om met z’n allen te praten over de onderwerpen die we van belang achten en daar samen beleid op gaan ontwikkelen, zonder dat daar een acute crisis voor nodig is."

Een burgertop is volgens haar een goede methode om meer inzicht te bieden in die thema’s. "Of het nu gaat om economie, de zorg, over veiligheid of het klimaat, ze houden de gemoederen flink bezig. Je ziet echter dat de politici het toch moeilijk vinden om hier besluiten over te nemen, omdat ze niet goed kunnen inschatten wat de mensen nu echt vinden. Er wordt van alles geroepen op social media, maar dat zijn vaak de extremen. Het lijkt erop dat de mensen die het hardste schreeuwen, de meeste invloed uitoefenen, terwijl die opvattingen niet per se gedragen worden door de meerderheid in de samenleving", vertelt Eva.

Politieke cyclus

Ook de politieke cyclus van vier jaar houdt volgens Eva daadkracht tegen. "Er is een vrij korte horizon", stelt ze. "Je bent goed en wel geïnstalleerd als politicus of je moet alweer bezig gaan met de komende verkiezingen. Wat angstig maakt om verregaande maatregelen te nemen, omdat die misschien niet zo goed bij de achterban vallen. De korte termijn staat dus het langetermijnperspectief in de weg. Terwijl heel veel mensen zich juist over de lange termijn zorgen maken. Kan ik over een paar jaar het collegegeld van mijn kinderen wel betalen, is er nog wel voldoende zorg? Dat gaat verder dan vier of vijf jaar."

Een burgertop kan volgens Eva voorkomen dat nijpende besluiten op de lange baan worden geschoven. "Een burgertop geeft politici niet alleen inzicht in wat burgers nou echt belangrijk vinden, maar het helpt ze vervolgens om op basis daarvan besluiten te nemen, omdat uit een burgertop een antwoord komt dat gedragen wordt door de samenleving. Dat is iets heel anders dan een opiniepeiling of een referendum, waar mensen heel snel of uit onderbuik op reageren."

Een burgertop is een lang proces, vindt na een gedegen voorbereiding vaak gedurende vier of vijf weekenden plaats. Het is de bedoeling dat het 120 mensen samenbrengt, die een eerlijke afspiegeling vormen. "Ze worden gekozen op basis van loting, niet door aanmelding", legt Rovers uit. "Anders zou er gebeuren wat je ook op de inspraakavonden ziet. Dan krijg je de mensen die bovengemiddeld interesse tonen in een specifiek onderwerp en al een duidelijke mening hebben."

Het initiatief richt zich dus niet op de bekende lobbyisten en belangengroepen. "We nodigen uit de hele samenleving mensen uit om deel te nemen. Een groot aantal, pakweg tienduizend, waaruit je vervolgens via loting een kerngroep van 120 selecteert die een dwarsdoorsnede moet vormen van de samenleving. Ongeveer evenveel mannen als vrouwen en een goede afspiegeling qua leeftijd, opleiding, inkomen en culturele achtergrond."

Lukraak mensen uitnodigen roept de vraag op of de uitverkorenen wel op een burgertop zitten te wachten. "De ervaring leert dat veel mensen het fijn vinden om mee te doen", zegt Rovers.

"Natuurlijk zullen er velen in eerste instantie zeggen dat ze niets weten van bepaalde onderwerpen of geen verstand hebben van politiek, maar dat is juist interessant. Dat betekent dat er geen vooringenomen meningen zijn. Je merkt dat als je mensen vervolgens informatie verschaft om zich te verdiepen, ze wel degelijk geïnteresseerd raken en zo hele vernieuwende en constructieve ideeën ontwikkelen. Dat zorgt ervoor dat er een heel ander perspectief ontstaat en andere oplossingen bedacht worden dan waar de politiek vaak mee komt."

Die informatieverschaffing is in een burgertop een wezenlijk onderdeel. "De deelnemers moeten informatie krijgen van alle kanten. Voor- en tegenstanders. Ze kunnen ook zelf experts uitnodigen om zich bij te laten praten. Daarna volgende gesprekken, waarbij je niet de hakken in het zand zet. Daarom wordt het ook een burgerberaad genoemd. Je gaat in overleg met als doel tot een ideale oplossing te komen waar het merendeel zich in kan vinden en niet om een mening op te dringen. Dat is heel anders dan polderen of water bij de wijn doen, het is een interessante zoektocht."

Baanbrekend

Op kleine schaal hebben er al dergelijke initiatieven plaatsgehad. De burgertop die eind 2019 in Wijk aan Zee mede op initiatief van NH Nieuws werd gehouden over Schiphol, was volgens Rovers een mooi voorbeeld. "Daar zag je dat burgers bereid zijn om meer verregaande maatregelen te treffen ten opzichte van de luchtvaart dan de politiek. Het probleem van die burgertop was echter dat het niet helemaal een goede afspiegeling was van de samenleving, omdat er geen loting had plaatsgehad. Bovendien was er vooraf geen uitspraak van de politiek afgedwongen dat ze iets met de resultaten zouden doen. Zonder politieke commitment blijft het lastig om er gevolg aan te geven", vertelt Eva.

"Niettemin was dit initiatief baanbrekend, omdat er goed duidelijk is gemaakt dat er een verschil is tussen wat politiek denkt dat mensen belangrijk vinden en wat mensen nu echt zelf belangrijk vinden."

Gemeengoed

In het buitenland zijn burgertoppen al veel meer gemeengoed en worden ze ook door de regering zelf geïnitieerd. "Dit is allemaal niet een gekke wens, een droom of een illusie. Het wordt in de praktijk al heel veel gedaan. In het katholieke Ierland is de abortuskwestie op deze manier opgelost. In Engeland en Frankrijk zijn toppen gaande, waar mensen door de politiek de vraag krijgen voorgelegd hoe ze als land in 2050 de uitstoot van broeikasgassen met veertig procent kunnen verminderen. Daaruit komen ook bruikbare en constructieve ideeën voort die echt toegepast kunnen worden."

In oktober 2019 werd in dorpshuis De Moriaan in Wijk aan Zee een burgertop gehouden over Schiphol

Rovers benadrukt dat een burgertop geen alternatief is voor het huidige politieke systeem.
"Politiek is goed, maar politici mogen inzien dat ze het niet alleen hoeven te doen. Het is niet erg om burgers meer te betrekken bij de besluitvorming en ik heb het idee dat de politiek langzaam aan het idee begint te wennen dat burgertoppen een zinnige en belangrijke bijdrage kunnen leveren. Dat ze een toevoeging kunnen zijn op het democratische systeem zoals we dat nu hebben. Dat alleen maar verkiezingen organiseren niet meer genoeg is. Dat
mensen zich daardoor niet genoeg gehoord en niet genoeg betrokken voelen bij de politiek. En zich daardoor juist afkeren, dat er polarisatie ontstaat."

"Ik weet dat de politiek en het openbaar bestuur ook met deze vraag worstelen en zich afvragen of er andere manieren zijn dan de gebruikelijke inspraakavonden om mensen echt te betrekken bij de besluitvorming, zodat die echt gedragen gaat worden door de samenleving", benadrukt Eva.

'Samenwerking is essentieel'

Samenwerking tussen politiek en bevolking is volgens Rovers essentieel in de toekomst. Ze hoopt dan ook op een duidelijk politiek commitment voor de burgertop die ze organiseert.

"Je hoort vaak dat mensen de politiek niet vertrouwen. Je kunt je afvragen of de politiek de mensen wel vertrouwt. Het zou een enorme blijk van vertrouwen van de politiek zijn als inderdaad mede vanuit de Tweede Kamer dit burgerberaad straks wordt geïnitieerd. Dat er een vraag naar de samenleving toe gaat: 'Hoe denken jullie over zorg, onderwijs en klimaat?
Help ons hiermee.' Belangrijk is dat als een ruime meerheid van het beraad de besluiten onderschrijft, de politiek daar een vervolg aangeeft. Daar moeten we goede afspraken over maken."

Waar de burgertop in het najaar gaat plaatsvinden is niet bekend. Rovers gaat uit van een centrale plek in Nederland, maar sluit ook niet uit dat door corona het allemaal digitaal gaat gebeuren. "Dat hoeft geen belemmering te zijn, we hebben als samenleving daar de afgelopen maanden veel expertise over opgebouwd."

Missie

Wanneer is de missie voor Rovers geslaagd? "Als het panel een goede dwarsdoorsnede is van de samenleving. Als daar stemmen in vertegenwoordigd zijn die nu eigenlijk niet gehoord worden, omdat mensen vermoedden dat politiek niks voor hen is of omdat ze steeds dachten dat het toch niet uitmaakt wat zij vinden. Het is geslaagd als er een voorstel
uitkomt waar een ruime meerderheid van het burgerberaad achter staat en als dat vervolgens ook door de politiek wordt toegepast. Dat het op de agenda komt en serieus wordt genomen."