NOORD-HOLLAND - Noord-Hollandse gemeenten en de provincie hielden in 2018 zeker ruim 700 documenten geheim, zo blijkt onderzoek van NH Nieuws. Het aantal stukken dat voor inwoners niet openbaar was, lijkt daarmee opnieuw gestegen.
Bij zeventien gemeenten is het aantal geheime of vertrouwelijk verklaarde documenten vorig jaar toegenomen. Bij zestien gemeenten én de provincie is het aantal geheime documenten juist gedaald.
Tekst gaat verder onder de animatie
Graphic van totaal aantal documenten die geheim zijn verklaard - NH Nieuws
De cijfers
In totaal zijn er (zover bekend en mits alle gegevens door de gemeenten volledig zijn verstrekt) door 44 gemeenten en de provincie Noord-Holland in 2018 bijna 800 documenten niet openbaar in te zien geweest. Dat aantal lijkt lager dan de jaren daarvoor, maar komt ook doordat Laren, Beverwijk en met name Amsterdam (nog) geen gegevens hebben aangeleverd. Als Amsterdam (in 2017 nog goed voor 389 geheime documenten) wordt weggelaten, is er bij de overige gemeenten opnieuw sprake van een stijging van 644 naar 707.
Aandelenverkoop Eneco en bouwplannen
De onderwerpen van de geheimhoudingen zijn divers, maar vertonen een aantal overeenkomsten. Zo wordt de discussie over verkoop van de aandelen van energiebedrijf Eneco regelmatig genoemd, is de informatiebeveiliging bij veel besturen een issue dat ze achter gesloten deuren behandelen en mogen we bij veel gemeenten niet alles weten als het gaat over bouwplannen en/of grondexploitaties.
Dat blijkt allemaal uit de gegevens die we hebben geanalyseerd naar aanleiding van ons WOB- verzoek. De transparantie van gemeentebesturen en provinciebestuur is sinds 2014 jaarlijks onderwerp van onderzoek door NH Nieuws met als doel het aantal geheimhoudingen inzichtelijk te maken. Soms is de geheimhouding voor korte duur, maar vaak ook wordt deze voor jaren vastgelegd.
In de eerste jaren van het onderzoek was er een dalende lijn zichtbaar in de aantallen, maar in 2017 was er plots een piek zichtbaar met ruim 1.000 documenten (inclusief Amsterdam, Beverwijk en Laren) die de inwoners niet konden inzien. Die trend lijkt vorig jaar te zijn doorgezet. Kijk in het overzicht hieronder hoe het in jouw gemeente zit.
Naschrift: De cijfers voor de gemeente Diemen over 2018 zijn per abuis verkeerd weergegegeven in de tabel. Dit moet zijn 62 in plaats van 124.
Diemen grote stijger, Opmeer en Wijdemeren vallen op
Grote stijger is de gemeente Diemen met een totaal van 62, 18 meer dan in 2017. De provincie had in 2017 een uitschieter van 103 geheime documenten, dat aantal daalde in 2018 met 33 naar 70.
Een kleine gemeente als Wijdemeren valt ook op. De voorgaande jaren daalde het aantal geheime of vertrouwelijke documenten én waren ze op één hand te tellen, in 2018 verveelvoudigde dat aantal naar 17. Onder meer gingen de stukken over de samenwerking tussen Wijdemeren en Hilversum, een lening van de provincie en de inkoop van jeugdbescherming en reclassering.
Opmeer komt met stip binnen in de top vijf van gemeenten (Diemen, Haarlemmermeer, Heerhugowaard en Hoorn) met de meeste geheime of vertrouwelijke stukken. In 2014 was er nog één document geheim verklaard en de afgelopen drie jaar stond de teller zelfs op nul.
Maar in 2018 was er een explosieve stijging naar 59. Eén stuk is geheim verklaard door de raad en er was sprake 58 vertrouwelijke documenten. Onderwerpen waar onder meer geheimhouding of vertrouwelijkheid werd ingezet, waren onder meer een onderzoeksrapport over het integriteitsbeleid in Opmeer, woonoverlast, inkoop van de jeugdzorg en aardgasvrij bouwen.
Geheimhouding, hoe zit dat?
Overheden horen zo openbaar en transparant en mogelijk te opereren, maar kunnen documenten onder bepaalde voorwaarden ook geheim verklaren. Daar zijn procedures voor in de wet vastgelegd. Raadsleden en leden van Provinciale Staten krijgen de stukken in sommige gevallen nog wel te zien, maar ze moeten dan beloven er vervolgens niet meer in het openbaar over praten. Doen ze dat wel, dan kunnen ze worden vervolgd. Inwoners en journalisten lopen daar regelmatig tegenaan als ze meer inzicht willen krijgen in de inhoud van plannen, besluiten en beweegredenen van politici.
Veel gemeenten werken ook met vertrouwelijke documenten die ter inzage liggen voor raadsleden. Dat maakt het nog minder transparant, aangezien in de wet niets staat hoe om te gaan met vertrouwelijkheid. Als er stukken stukken toch naar buiten komen, blijkt de rechter overigens het juridische onderscheid tussen geheim en vertrouwelijk vaak niet te maken.