Lachgasgebruikers gaan de inwoners in deze gemeenten geld kosten

Heemstede spant de kroon: die gemeente maakte vorige week bekend dat huishoudens volgend jaar naar verwachting gemiddeld 20 euro meer kwijt zijn vanwege de problemen met lachgascilinders. In Uithoorn stijgt de afvalstoffenheffing om diezelfde reden 'bij benadering met 16 euro', zo laat een woordvoerder na vragen van NH weten. 

De verhoging van 20 euro die Heemstede doorvoert, is hoger dan gepland. Omdat de goedkoopste manier om de cilinders uit het restafval te filteren niet betrouwbaar genoeg bleek, heeft afvalinzamelaar Meerlanden voor een andere methode gekozen. Dat alternatief is flink duurder. 

Ook bij restafval uit Haarlemmermeer, Bloemendaal en Diemen past Meerlanden die duurdere methode toe. Toch vinden die gemeenten het nu nog te vroeg om te zeggen of en hoeveel de afvalstoffenheffing gaat stijgen door de lachgascilinderproblematiek. "Dit hangt af van alle kosten voor de afvalinzameling, dus dat is niet op voorhand te zeggen", aldus een woordvoerder van gemeente Bloemendaal. 

Geen statiegeld meer

Maar waarom zijn die lachgascilinders eigenlijk zo'n groot probleem? Om die vraag te beantwoorden gaan we terug in de tijd. Toen lachgas voor 1 januari 2023 nog legaal was, hanteerden dealers een statiegeldsysteem. Wie een lege cilinder inleverde, kreeg daarvoor vaak een paar tientjes terug of betaalde voor een nieuwe (gevulde) cilinder alleen het lachgas. 

Uit meerdere onderzoeken blijkt dat het gebruik van lachgas sinds het verbod is afgenomen, maar dat geldt niet voor de problemen die de cilinders veroorzaken. Sinds lachgas illegaal is, worden er vaker (kleinere) cilinders (zonder statiegeld) gebruikt, en die belanden geregeld bij het restafval. 

65 miljoen euro schade

Als de cilinders samen met het restafval de verbrandingsoven ingaat, ontploffen de cilinders. Dit kan schade aanrichten aan de verbrandingsinstallaties. De Vereniging van Afvalbedrijven zei eerder dit jaar tegen EenVandaag dat bedrijven vorig jaar bij elkaar 65 miljoen euro schade hebben geleden door exploderende lachgascilinders.

Bij de afvalenergiecentrale in Alkmaar werden daarom medio vorig jaar al maatregelen genomen. Medewerkers mochten niet langer dicht bij het kijkglas in de buurt komen en gasten waren niet langer welkom voor een kijkje bij de oven. 

Afvalverwerker HVC riep destijds als een van de eerste bedrijven op om lachgascilinders ondanks het verbod naar de milieustraat te brengen. "Wij gaan er niks van zeggen, we zijn er alleen maar blij mee", zei woordvoerder Vibeke Helder van HVC voor de camera van NH.

Tekst gaat verder onder de video.

Ook bij afvalverwerker AEB (Afval Energie Bedrijf) in het Westelijk Havengebied van Amsterdam liep de schadepost flink op. Het bedrijf, eigendom van de gemeente Amsterdam, introduceerde een beloningssysteem.

Aanvankelijk bood het bedrijf 10 euro per fles, maar vanwege de grote animo werd al snel besloten dat bedrag te halveren. Na 80.000 ingenomen flessen stopte het bedrijf daar begin dit jaar mee. In totaal was er toen al voor 400.000 à 800.000 euro aan premies uitgeloofd. 

Volgens directeur Wim van Lieshout werd het hoog tijd dat de overheid in actie zou komen, iets waar de hele afvalbranche sinds vorig jaar al voor pleit. "Mensen zijn bereid om lachgascilinders in te leveren als ze daar geld voor krijgen", aldus Van Lieshout. "Nu is het aan het kabinet om werk te maken van een landelijke regeling met retourpremie voor de inname van lachgascilinders."

Ook gemeenten vinden het al langer de hoogste tijd dat Den Haag in actie komt. In de hoop te voorkomen dat de kosten op het bordje van de burger terecht zouden komen, drongen de gemeenten die hun afval door AEB laten verbranden er eind vorig jaar bij het demissionair kabinet aan op vergoeding. 

"Gemeenten worden hierdoor enerzijds geconfronteerd met een verdubbeling van
restafvalverwerkingskosten en daarmee een forse verhoging van de afvalstoffenheffing voor
inwoners", schreef burgemeester Marianne Schuurmans van Haarlemmermeer namens die gemeenten in een brandbrief. 

Hoewel het demissionaire kabinet eind vorig jaar zei te overwegen de schade voor haar rekening te nemen, kwam er tot teleurstelling van de afvalbranche en gemeenten geen compensatieregeling. En omdat lachgas inmiddels dus illegaal is, bleek ook een statiegeldregeling geen optie. 

Omdat Den Haag niet blind is voor de problemen, stelde (de inmiddels vertrokken) demissionair staatssecretaris Heijnen in april een bedrag van 450.000 euro beschikbaar. Daarmee kan de afvalbranche innovatieve manieren onderzoeken om de cilinders uit de afvalstromen te verwijderen. Toch noemt diezelfde afvalbranche dat bedrag 'een fooi', omdat het niet opweegt tegen de schadeposten die de cilinders veroorzaken.

Om te voorkomen dat afvalbedrijven volledig opdraaien voor de geleden schade, adviseerde Heijnen om de extra kosten door te berekenen in de afvalstoffenheffing. Volgens haar is dat de eerlijkste manier 'omdat dit voorkomt dat inwoners uit gemeenten waar deze problematiek niet of nauwelijks speelt hieraan meebetalen'. 

Haarlemmermeer, Heemstede, Bloemendaal en Diemen

En dat doorberekenen is exact wat Uithoorn en Heemstede vanaf volgend jaar gaan doen. Tot voor kort werd het Heemsteedse afval met een kraan met magneet gefilterd, maar sinds bij een steekproef bleek dat er toch een lachgascilinder doorheen was geglipt, staat AEB die methode niet langer toe. 

Om verdere schade aan de ovens of persoonlijke ongelukken te voorkomen, eist de afvalverbrander dat de betrouwbaarste methode wordt gebruikt. En dat is de shredder. Meerlanden brengt daarom sinds 11 april al het restafval uit Heemstede, Bloemendaal, Haarlemmmermeer en Diemen eerst naar een vestiging van het bedrijf Renewi in het Westelijk Havengebied, in de buurt van AEB.

"Daar wordt het dan uitgeladen, dan wordt het geshredderd, dan wordt het weer ingeladen en dan gaat het naar AEB", vertelt Meerlanden-woordvoerder Bas Boone aan NH. Hoewel Renewi en AEB bij elkaar in de buurt zitten, kost deze extra stap veel extra tijd en geld. 

Uithoorn

Ook Uithoorns afval wordt verbrand door AEB, maar ingezameld door PreZero. Die inzamelaar (met locaties in o.a. Amsterdam en Alphen aan den Rijn), mag de (goedkopere) kraansortering nog wél gebruiken om lachgascilinders uit het restafval te filteren. 

Voordat het Uithoornse restafval met een kraan met magneet werd gesorteerd, werden er bij AEB gemiddeld tien cilinders per week aangetroffen in die lading. "Sinds we de maatregelen hebben ingevoerd zijn er geen cilinders meer aangetroffen", aldus een woordvoerder van de gemeente. "Dat is gebaseerd op steekproeven en wil dus niet zeggen dat ze er niet meer zijn." 

Zinspelen op 'forse verhoging'

Hoewel de burgemeester van Haarlemmermeer namens de AEB-gemeenten al zinspeelde op een 'forse verhoging' van de afvalstoffenheffing, zijn Heemstede en Uithoorn de enige gemeenten die tot nu met een indicatie zijn gekomen.

"We kunnen nu nog niets zeggen over de hoogte van de afvalstoffenheffing, dat zijn we nog aan het doorrekenen en daarna zullen we eerst de raad informeren", zegt de woordvoerder van de Haarlemmermeerse afval-wethouder Mariëtte Sedee tegen NH.  

De gemeente Heemstede verwacht dat het niet bij één keer twintig euro verhoging zal blijven. "De aanwezigheid van lachgascilinders in het restafval is een ontwikkeling die naar verwachting niet op korte termijn verandert", aldus de gemeente in een persbericht. 

Ondertussen zitten afvalinzamelaar Meerlanden en de gemeente niet stil, benadrukt de Heemsteedse wethouder Anneke Grummel: “Meerlanden onderzoekt op dit moment de mogelijkheden voor een alternatieve locatie om de kosten te drukken’. Daarnaast blijven we de lobby-initiatieven richting Den Haag volgen en ondersteunen. Dat doen we gezamenlijk met Meerlanden, onze buurtgemeenten en de branche-organisatie, de NVRD.”

Aalsmeer

Aalsmeerse huishoudens lijken vooralsnog de lachgas-dans te ontspringen. "Omdat het bij ons niet speelt kan dit geen reden zijn om tot verhoging over te gaan", aldus een woordvoerder.

Hij ontkent niet dat er lachgas wordt gebruikt of lachgascilinders tussen het restafval belanden in het dorp, maar benadrukt wel dat Aalsmeer het contract met afvalverwerker AEB recent heeft opgezegd. "Ons restafval gaat nu naar het Friese bedrijf Omrin, daar zijn ze heel goed in recyclen."