Bioteler René van der Aarde uit Hem maakt zich zorgen over de aanwezigheid van het verboden onkruidbestrijder dinoterb, die is aangetroffen in het water van polder De Drieban bij Venhuizen. Hij wil dat de overheid in actie komt: "Het is complete waanzin dat dit middel nu wordt aangetroffen."
Dinoterb, dat als onkruidbestrijder op de markt kwam, is al sinds 1998 verboden in de Europese Unie. Volgens milieugroep Mobilisation for the Environment (MOB) wordt dinoterb 'het meest waarschijnlijk' gebruikt in de sierbloementeelt, nu het ook in het oppervlaktewater is gemeten in en rondom de bollenstreken van de Noordkop en West-Friesland.
De kankerwekkende stof is vooral gevaarlijk voor zwangere vrouwen. Ook is de stof schadelijk voor zoogdieren, vogels en insecten. "De stof is een direct gevaar voor omwonenden van de percelen waar dit middel wordt toegepast", zei MOB-voorzitter Johan Vollenbroek daarover. Daarbij staat het zelfs op de lijst Zeer Zorgwekkende Stoffen van het RIVM.
Na jaren wikken en wegen maakte bioteler René van der Aarde uit Hem in 2020 de overstap naar biologisch. Zijn perceel van ongeveer zes hectare is sinds drie jaar vrij van pesticiden. Over zijn omschakeling vertelde hij eerder aan NH: "Het product is beter en schoner. En ik heb deze keuze gemaakt voor mijn gezondheid en die van mijn gezin."
'Dikke middelvinger'
En vooral dat laatste lijkt door anderen niet serieus genomen te worden, vertelt hij. "Het is onze leefomgeving, hier wonen wij en ademen we de lucht in." Hij wijst naar een volkstuinencomplex, zo'n 100 meter verderop. "Ook zij gebruiken het water om hun groenten te verbouwen. Het is een dikke middelvinger naar de volgende generaties. Het is complete waanzin dat dit middel nu wordt aangetroffen."
Van normoverschrijdingen in sloten en plassen zijn ze ook allang op de hoogte, stelt Van der Aarde. "Het waterschap weet ook waar het vandaan komt. Ze steken gewoon hun kop in het zand."
"Het is een dikke middelvinger naar de volgende generaties"
Volgens Van der Aarde moet het hoogheemraadschap de teugels strakker aantrekken. "Ze moeten eerst het probleem erkennen, dat mis ik heel erg. Vervolgens moeten ze het in kaart brengen en kijken hoe het opgelost kan worden. De vraag is nu: hoe komt het in het water terecht? Ze moeten de bollenbedrijven in de regio doorzoeken. De tankmonsters meten en bestrijdingsmiddelenkasten omkeren."
'Eén keer boven de norm'
Het hoogheemraadschap laat nu weten dat ook zij dinoterb in het polderwater van De Drieban hebben aangetroffen. "Wij hebben geconstateerd dat dinoterb in de periode van 2021 tot 2023 eenmalig boven de MTR-norm (het Maximaal Toelaatbare Risiconiveau, red.) is gemeten. Dit was op 7 juli 2022. Op de andere meetmomenten was de concentratie onder de detectiegrens van ons laboratorium Waterproef."
Tekst gaat verder onder de foto.
Volgens Johan Vollenbroek van milieugroep MOB treedt het hoogheemraadschap te weinig op, ook omdat de stof volgens hem al in 2014 was aangetroffen. Het hoogheemraadschap is het daar niet mee eens. "De kritiek is ons bekend, maar wij herkennen ons niet in het beeld dat wij onvoldoende doen. Wij zijn in polder De Drieban zeer actief in toezicht en handhaving op het gebied van lozingen van gewasbeschermingsmiddelen in het oppervlaktewater. Ook wij streven naar een goede waterkwaliteit. In de afgelopen jaren zien we wel degelijk een geleidelijke verbetering optreden in de polder. We begrijpen echter dat er partijen zijn die vinden dat dit niet snel genoeg gaat."
Onduidelijk waar het vandaan komt
Waar het verboden middel vandaan komt, is voor het hoogheemraadschap nog onduidelijk. "Wij hebben geen concrete aanwijzingen van illegaal gebruik door de agrarische sector of particulieren. Het vrijkomen van de stof als gevolg van historisch gebruik vanuit de (water)bodem sluiten we niet uit." Volgens een woordvoerder is de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) inmiddels op de hoogte gebracht van de normoverschrijding. "Zij kunnen controles uitvoeren op aanwezige bestrijdingsmiddelen bij agrarische ondernemers."
Er wordt nog niet gekeken naar maatregelen zolang de bron onzeker is, benadrukt het hoogheemraadschap. "Het is eerst zaak om daar meer duidelijkheid over te krijgen. We gaan op meerdere locaties in deze polder monitoren op de aanwezigheid van gewasbeschermingsmiddelen. Daarmee willen we een beter beeld krijgen van de problematiek. Verder gaan we onderzoeken of de stof nog aanwezig is in de bodem en bij grondwerkzaamheden kan vrijkomen."
Pilot om de kwaliteit van het oppervlaktewater te verbeteren
De Drieban in Venhuizen is al langer een zorgenkindje. Het oppervlaktewater in de polder bevat al jaren te hoge concentraties van gewasbeschermingsmiddelen, constateerde het waterschap in september 2022. Zo werden er in 2020 en 2021 eenmalig of meermaals insectenbestrijdingsmiddelen (imidacloprid en pyriproxifen) en schimmeldoders (pyraclostrobin en carbendazim) in het water aangetroffen.
Om het tij te keren, startte het hoogheemraadschap eind 2022 - op aandringen van waterschapspartij Water Natuurlijk - een pilot om het water in de polder vóór 2027 schoner te krijgen. Dan moet het water in Nederland voldoen aan de eisen voor waterkwaliteit die in Europa zijn afgesproken. Land- en tuinbouworganisaties LTO Noord en KAVB moeten de kar gaan trekken
"Dit betekent dat de agrarische sector zelf verantwoordelijkheid neemt om zijn achterban in beweging te brengen. Zij organiseren het proces om te zorgen voor bewustwording bij de agrarische ondernemers uit het gebied van de problematiek", schrijft dijkgraaf Remco Bosma daarover in een memo.
Kennisoverdracht via studiegroepen, keukentafelgesprekken en veldexcursies moeten bewustwording op dit thema aanwakkeren. Agrariërs kunnen zich vrijwillig aanmelden voor de pilot. "Hierbij staat de ambitie centraal om te komen tot een weerbare teelt", aldus Bosma. De pilot loopt tot eind 2026/begin 2027.
Opmerking van de redactie: in een eerdere versie van dit artikel hebben wij eerst de term landbouwgif gebruikt. Bij nader inzien vinden wij de term bestrijdingsmiddel de lading beter dekken. Dat is aangepast in de kop.