Water weer terug in Haarlemse gedempte grachten om droge voeten te houden?

Haarlem is een stad met een verouderd rioolstelsel waar het afvalwater en het regenwater in opgevangen worden. Het is ook een versteende stad met weinig open grond waar de regen snel door heen kan zakken. Daarom voelen ze op het stadhuis de bui al hangen. Er moeten grote maatregelen genomen worden om dat wateroverlast te bestrijden, is de conclusie van een onderzoek. 

Kritieke punt 

De laatste jaren valt er steeds vaker meer regen dan de stad aankan. De veiligheidsnormen die Haarlem hanteert om te checken of het afwateringssysteem goed genoeg werkt, bereiken een kritiek punt. De straten staan niet blank als er maximaal 29 millimeter regen per uur valt, zoals om de paar jaar gebeurt. Bij een neerslag van 70 millimeter per uur, dat eens in de honderd jaar verwacht wordt, kan het riool het water wegkrijgen voordat het de panden instroomt. En belangrijk, dan zijn de hoofdwegen ook nog begaanbaar.  

Maar de afgelopen maanden is gebleken dat tuinen, stegen, pleintjes en ook huizen toch volliepen. De souterrainwoningen in de Haarlemse buurt Sinnevelt, die tot nu toe prima droog te houden waren, kunnen de huidige hoge grondwaterstand niet meer aan. Het water sijpelt door de spouwmuur naar binnen, vertelde bewoonster Terenja Dors onlangs nog aan de gemeenteraadsleden. 

Tekst gaat door na de archieffoto van een ondergelopen Planetenlaan in 2021.

De gemeente is al van plan om het verouderde riool op te knappen. Ook wordt al op verschillende plekken in de stad gekeken hoe ze het overtollige regenwater beter op kunnen vangen. Zoals aan de Jan Haringstraat in de Bomenbuurt met een grote betonnen bak onder een korfbalveld van kunstgras, waar overtollig water in opgevangen wordt. En bij de herinrichting van het Sportpark aan de Schipholweg in Haarlem-Zuid moet er waarschijnlijk een voetbalveld verdwijnen om een vijver te kunnen aanleggen. 

Maar dat is allemaal nog niet genoeg. Een eerste conclusie in het Stedelijk Waterplan is dat er de komende vijftien jaar 7,2 kilometer aan wegen afgegraven kan worden om het water vrij spel te geven. En laten dat nu juist de grachten en vaarten zijn, die soms nog geen halve eeuw geleden juist zijn gedempt.

Tekst gaat door na de afbeeldingen van vroeger en nu van de Amsterdamsevaart die uitkomt bij de Amsterdamse Poort.

Het plan om van de Amsterdamsevaart weer open water te maken, is niet nieuw. De trekvaart was vanaf 1631 een waterverbinding met Amsterdam. In de zeventiger jaren van de vorige eeuw werd het water vanaf De Liede volgegooid met grond, om meer ruimte te bieden aan het autoverkeer tussen de steden. Het werd een belangrijke ontsluitingsweg voor de stad. 

Maar nog geen tien jaar geleden is een deel van het asfalt al vervangen door groen. Het verkeer moet nu via bedrijventerrein Waarderpolder de stad in- en uitrijden. Het romantische idee was toen al om het water weer te laten stromen in de Amsterdamsevaart. Dat bleek toen nog een brug te ver, maar nu lijkt het bittere noodzaak en een snelle oplossing om meer oppervlaktewater te krijgen.

Aansluitend moet ook water terugkeren op de Gedempte Oostersingelgracht en de Papentorenvest, zodat het water weer van De Liede naar het Spaarne kan stromen. Dit zou de eerste route kunnen zijn, waar de schep de grond in gaat. Voorzichtig is in potlood het jaar 2026 al opgeschreven in het plan. 

Tekst gaat door na deze kaart uit het Stedelijk Waterplan van de gemeente waarop de gedempte grachten en vaarten te zien zijn, die mogelijk weer open kunnen. 

Ook de Industriehaven in de Waarderpolder, de Aziëweg en de Floris van Adrichemlaan staan op het lijstje in het Stedelijk Waterplan. Dit waren voorheen overigens geen waterwegen. Maar de Westergracht in Haarlem-West is wel een inkoppertje. En als laatste route in het plan wordt het herstel van de verbinding tussen de Delft en de Houtvaart langs de Westelijke Randweg.

Tekst gaat door na de afbeelding van de Oudegracht in het centrum van de stad, zoals die nu is en zoals in 1859 door een kunstenaar is getekend. 

Het toppunt van romantiek is wel het idee om in de oude stad over anderhalve kilometer de Gedempte Oudegracht weer af te graven. Deze gracht was heel vroeger de grens van de stad en werd in 1859 al gedempt.

Het plan om in Haarlem-Noord een doorsteek te maken van het Spaarne naar de Delft is heel erg ambitieus. De Spaansevaartstraat wordt genoemd als mogelijke locatie. Maar in dit deel van de stad staan heel veel huizen dicht op elkaar. Er woedt nu al een strijd om de beperkte ruimte voor auto's en groene parkjes. 

Tekst gaat door na afbeeldingen van toen en nu van de Spaansevaartstraat in Haarlem-Noord. 

Prijskaartje voor droge voeten 

De gemeenteraad staat niet alleen voor de keuze tussen asfalt, groen en water. De kosten voor het afgraven van meerdere routes zijn ook niet gering. Dat voel je aan je water. In de kostenberekening van 28,6 miljoen zijn de aanleg van kademuren, bruggen en kosten voor het verleggen van leidingen nog niet eens meegenomen. Laat staan de kosten van bouwmaterialen en personeel, die naar verwachting blijven stijgen. 

De Haarlemmer kan een deel van die rekening in de hoogte van de rioolheffing verwachten. Hoewel de rioolheffing dit jaar al met 13 euro stijgt, is die belasting nu nog veel lager dan in andere steden. Maar dat gaat veranderen als de plannen daadwerkelijk worden uitgevoerd. 

Tekst gaat door na de video van een straat in Haarlem-Noord die blank kwam te staan bij hevige regenval in 2019. 

Het prijskaartje voor droge voeten betekent een verdubbeling van de rioolheffing in de komende tien jaar. Dat kan in één keer of door een geleidelijke stijging van een paar tientjes per jaar. 

De Haarlemse gemeenteraad moet deze bestuursperiode knopen doorhakken. Gaat het Haarlemse straatbeeld weer terug naar vroeger, waar de koeien aan de waterkant van de Westergracht staan? Of blijft het een plek waar de auto, de heilige koe van nu, op het asfalt van de Westergracht rijdt? Maar dan zal in andere straten hoe dan ook open water terugkeren. Want die regen is niet te stoppen.