Diehards klimaatprotest Schiphol toch niet vervolgd vanwege slordige identificatie

Honderden klimaatactivisten van Greenpeace en Extinction Rebellion drongen die zaterdag het platform op Schiphol-Oost binnen om te protesteren tegen het gebruik van privéjets. Sommigen klommen via vrachtwagens over de hekken, anderen knipten gaten in de hekken. Uiteindelijk ketende een deel zich vast aan privéjets en een Canadees militair toestel. 

De meesten van de 400 opgepakte demonstranten wilden zich niet identificeren. Aan het eind van de dag stuurde de Koninklijke Marechaussee iedereen naar huis, en besloot het onderzoek naar hun identiteit later voort te zetten. Dat gebeurde: op basis van politiegegevens en openbaar bronnen (waaronder sociale media) werd hun identiteit vastgesteld. 

Dat ging alles behalve vlekkeloos. Hoewel van 90 demonstranten de identiteit zonder twijfel was vastgesteld, was die zekerheid er niet voor 64 andere deelnemers. Van 9 demonstranten is zelfs vastgesteld dat zij (mogelijk) onjuist zijn geïdentificeerd. 

Vijf demonstranten vervolgd

Die verkeerde identificatie kwam aan het licht rond het moment dat het OM bekendmaakte 5 demonstranten te vervolgen. De vijf (een 22-jarige vrouw uit Duivendrecht, een 54-jarige vrouw uit Naarden, een 29-jarige vrouw uit Nijmegen, een 35-jarige man uit Beilen en een 52-jarige man uit Amsterdam) zouden zich hebben vastgeketend aan vliegtuigen en daarmee voor gevaarlijke situaties hebben gezorgd. 

Het OM stuurde de rest, zo'n 180 mensen, een waarschuwingsbrief waaruit bleek dat het OM op de hoogte was van hun deelname aan het protest. Ontvangers van de brief gingen nu vrijuit, maar bij een volgende strafrechtelijke overtreding tijdens een demonstratie zou het niet bij een waarschuwing blijven, aldus het OM in de brief.

Niet op Schiphol, maar op bruiloft

Opvallend: van de 176 ontvangers claimden er 3 dat zij die betreffende dag niet op Schiphol waren geweest. Een van hen is publiciste Kirsten Verdel, die op de dag van de demonstratie op een bruiloft en in een speeltuin was, en dat kon bewijzen met foto's en betalingsbewijzen. 

Uiteindelijk gaf het OM toe dat zeven mensen onterecht een waarschuwingsbrief hadden ontvangen. Ook Verdel ontving excuses van het OM, maar daarmee was de kous wat haar betreft nog niet af. "Dit moet echt anders", zei Verdel begin september vorig jaar op NH Radio. 

Aangepaste werkwijze

Het gaat vanaf nu anders, belooft het Openbaar Ministerie in een persbericht over het besluit om geen demonstranten te vervolgen: "Het OM en de KMar hechten grote waarde aan de kwaliteit van de opsporing en elke burger moet daarop kunnen vertrouwen. Om die reden is de werkwijze rond grootschalige aanhoudingen geëvalueerd en voor toekomstige situaties aangepast."  

Een van de aanpassingen is het nauwkeuriger registreren van de wijze waarop iemands identiteit is vastgesteld. "We hebben geleerd dat het achteraf vaststellen van iemands identiteit wel kan, maar dat de opsporingsambtenaar, zelfs als het heel hectisch is, scherper moet vastleggen hoe zo'n herkenning tot stand komt", aldus het OM. 

Ook de inhoud van de massaal verstuurde waarschuwingsbrief had anders gemoeten. Zo had duidelijk moeten zijn dat de brief geen juridische status had, én had uit de brief duidelijk moeten worden dat ontvangers konden reageren. 

Identificatie tegengaan

Toch is het volgens het OM óók aan de handelswijze van de demonstranten te wijten dat zij niet allemaal juist zijn geïdentificeerd. 

"Het merendeel van de demonstranten werkte niet mee aan de wettelijke vereiste identificatie, of had maatregelen genomen om identificatie tegen te gaan, zoals weigeren hun identiteit bekend te maken, vingerbewerking om niet geïdentificeerd te worden of het ontbreken van een identiteitsbewijs." 

Bovendien, zo schrijft het OM, had de KMar wettelijk maar beperkt de tijd om de demonstranten vast te houden en kon dus niet van iedereen ter plaatse de identiteit worden vastgesteld. "Dit heeft geleid tot deels niet meer te verifiëren en onjuiste identificaties."  

De gemaakte fouten in en onzekerheid rond het identificatieproces hebben een rol gespeeld in het besluit van het OM om vier van de vijf eerder genoemde verdachten niet te vervolgen. De zaak tegen één van hen was eerder al geseponeerd.

Wat ook meespeelt is 'het tijdsverloop tot aan de zitting', schrijft het OM. "In combinatie met de beperkte capaciteit bij de rechterlijke macht en de te verwachten straf." 

Burgemeester Schuurmans van Haarlemmermeer respecteert het besluit van het OM, schrijft ze in een verklaring. Wel stelt het besluit haar teleur. "Het vernielen van en over hekken klimmen valt niet onder demonstratievrijheid en het betreden van de landingsbanen op Schiphol-Oost is zelfs een misdrijf." 

Ze vindt het onacceptabel dat een grote groep demonstranten het identificatieproces frustreert. "Het demonstratierecht is een groot recht, wat niet misbruikt mag worden om strafbare feiten te plegen. Ik ga in Den Haag aandacht vragen voor dit vraagstuk."