Met de kennis van nu weet Iryna Filonenko zeker dat ze vorig jaar april de beste beslissing uit haar leven heeft genomen. Gemakkelijk was het zeker niet om het geliefde, maar door oorlog geteisterde Oekraïne te verlaten. Een andere keus was er eigenlijk niet, want een moeder hoort haar kinderen te beschermen. "Hier kan ik relaxen, want het is veilig."
In de afgelopen week is Iryna een bekende geworden. Bij drie van de vier voorgaande interviews van deze serie was zij de tolk. Als één van de weinigen in de opvang aan de Bovenmaatweg spreekt de aimabele Oekraïense goed Engels. Niet alleen heeft ze de verhalen van haar medebewoners beter leren kennen, maar in die paar uurtjes heeft ze ook een inkijkje in haar leven gegeven.
En zo sprak ze als vertaalster maar tegelijkertijd ook als moeder van een 11-jarige zoon met autisme heel krachtige en indrukwekkende woorden uit. Woorden die voor mensen die niet in een oorlogssituatie hebben gezeten simpelweg niet te bevatten zijn. Als ze haar verhaal doet aan NH, herhaalt ze wat ze eerder die week heeft gezegd over het moeten vluchten.
Boetsja
Als een bombardement in één keer het leven zou nemen van het hele gezin dan sterven ze tenminste met elkaar. Maar de gedachte dat hen eenzelfde lot zou staan te wachten als de honderden Oekraïners in Boetsja, die vorig jaar april zijn geëxecuteerd door het Russische leger, was niet te verteren. Want God mag weten waar er dan met jou en je geliefden gebeurt. "Ik ben een moeder en mijn grootste verantwoordelijkheid is het beschermen van mijn kinderen", zegt ze resoluut.
"We hoorden die bommen vroeg in de ochtend vallen. We wisten niet wat we moesten doen: blijven in Kiev of terug naar onze thuisplaats?"
Dus besloot ze vorig jaar april samen met haar zoon Yura en haar 26-jarige dochter Dasha het land te verlaten. Toen zat ze al een kleine anderhalve maand in de buurt van de stad Poltava, nadat ook hun leven in de nacht van 23 op 24 februari in één klap veranderde. "We hoorden de bommen vroeg in de ochtend vallen. We wisten niet wat we moesten doen. Moesten we in Kiev blijven of moesten we terug naar onze thuisstad? Geen idee."
Iryna woonde samen met Yura in Kiev, omdat hier in tegenstelling tot Poltava en omgeving wel goede voorzieningen zijn voor de jongen met een beperking. Haar zus Tanya was op het moment dat de oorlog uitbrak ook in de Oekraïense hoofdstad. Zij hebben haar en een collega opgehaald met de auto om vervolgens naar het dorpje even buiten Poltava te gaan, waar Iryna's man en dochter Dasha wonen.
Tekening met soldaten en bommen
Voor Iryna is het nog altijd de vraag of Yura goed begreep wat er nu aan de hand is. Via tekeningen met daarop soldaten en bommen heeft ze geprobeerd hem duidelijk te maken dat er oorlog uitgebroken was. Wat vooral moeilijk was om de zeer actieve jongen iedere avond en nacht in de kelder te houden om te schuilen. "Yura's ontwikkeling is belangrijk. Waar wij waren, net buiten Poltava, waren weinig kinderen en Yura moest uit veiligheid de hele dag in de kelder zitten."
Het was een zeer stressvol bestaan. De oorlog, de onzekerheid, de vermoedens dat de bombardementen heviger zouden worden en de gedachte van het meest zwarte scenario denkbaar, zoals hierboven al is beschreven, leidden tot een besluit. De optelsom was gemaakt door Iryna. Ze besloot haar kinderen in veiligheid te brengen en te vluchten.
Naar de kust
Met Dasha en Yura stapte ze eerst in de bus. Na een lange rit waren ze in Warschau. De normaal drukke zoon bleef heel rustig , mede dankzij zijn grote zus op wie hij gek is. Toen ze vervolgens met het vliegtuig van Polen naar Eindhoven gingen, was het een wat ander verhaal. In het verleden waren ze al eens eerder met het vliegtuig weggegaan; lekker naar de kust. Dat was dan ook precies de associatie die Yura had: we gaan weer naar de kust.
Via de luchthaven van Eindhoven was het de trein in naar Utrecht, waar ze in een taxi zijn gestapt, die het drietal op Eerste Paasdag vorig jaar naar hun eindbestemming bracht aan de Bovenmaatweg. De plek waar nu 61 mensen met een beperking en hun mantelzorgers wonen. Toen twee nieuwe buren van ze, Misha en Sasha, bij aankomst direct hun tassen pakten en ze naar binnen brachten, voelden ze zich gelijk thuis. "Dat zijn onze vrienden voor het leven."
Eenmaal aangekomen in Huizen was één van Iryna's eerste vragen of er ook een strandje was. Haar hart maakte een sprongetje toen zij hoorde dat de Zomerkade op een kleine tien minuten lopen was. "Yura was helemaal blij toen hij de kust zag", weet ze nog goed. Sterker nog; de jongen besloot te gaan zwemmen en dat is medio april nog behoorlijk fris. Als ze eraan terugdenkt, krijgt ze een grote glimlach op haar gezicht.
Ziekenhuis
Dat is inmiddels bijna een jaar geleden. Hoewel ze Oekraïne mist en natuurlijk haar man en ook dochter Dasha, die terug moest vanwege haar werk in een ziekenhuis, is Iryna tevreden met haar leven hier. Yura heeft zijn draai gevonden en gaat naar school, waar hij het volgens zijn moeder heel fijn heeft. Iedere dag kijkt hij ernaar uit om met de andere kinderen te zijn.
"Ik volg Nederlandse les om te integreren en om dichterbij de mensen te staan die zo behulpzaam zijn voor mij en de anderen"
Zelf zit zij zeker ook niet stil. Iryna, die arts is, deelt nog altijd graag haar specialistische kennis. De Oekraïense geeft bijvoorbeeld webinars aan landgenoten die ook kinderen hebben met een beperking. Ondertussen werkt ze aan het verbeteren van haar Engels en doet ze mee aan de Nederlandse les in de opvang. Gedurende de afgelopen week komen er mooie volzinnen Nederlands uit.
Uit het hart
"Dat doe ik vanuit mijn hart", verklaart ze. "Ik ben dit land zo dankbaar. Ik volg Nederlandse les om te integreren en om dichterbij de mensen te staan die zo behulpzaam zijn voor mij en de anderen", is haar toevoeging.
En uiteraard brengt ze heel veel tijd door met haar Yura. Iryna leert hem lezen en soms ook wat Nederlands. Verder trekken ze er lekker vaak op uit. Uiteraard is het strand in Huizen een van hun favoriete plekken, maar ook springen ze graag samen op de fiets of pikken ze een bioscoopje mee. "Hier kan ik relaxen, want het is hier veilig", klinkt het gelukkig.
Deze week bezoeken wij iedere dag de opvanglocatie aan de Bovenmaatweg, die er nu ruim een jaar is. NH Nieuws gaat in gesprek met de bewoners en de mensen die er werken om zo de bijzondere verhalen op te tekenen. Het verhaal van Irina is inmiddels de vijfde in deze serie. Morgenmiddag komt de laatste van deze reeks online.