Verdwenen kastelen uit West-Friesland tot leven gewekt met levensgrote panorama's

'Omringd door kastelen' heet dan ook de nieuwe tentoonstelling. Het gaat om Kasteel Radboud - de enige die nog daadwerkelijk zichtbaar is -, kastelen Nieuwenburg en Middelburg bij Alkmaar, de Nuwendoorn bij Eenigenburg en kasteel Wijdenes, waarvan het nog altijd gissen is waar deze überhaupt gestaan heeft. 

"Een tentoonstelling als deze hadden we al jaren voor ogen", zegt conservator Paulette Kooijman. "Het leuke is dat er met name in de afgelopen paar jaar veel meer inzichten zijn gekomen door geofysisch onderzoek van Nancy de Jong en Rob Gruben." Twee jaar geleden speurden de onderzoekers met een grondradar het terrein rondom Radboud af. 

En daardoor kan er nu veel meer verteld worden over de geschiedenis. "Over de omvang, de functie binnen en ook over de geschiedenis van West-Friesland voordat de graven van Holland hier definitief hun macht vestigden."

"Geschiedenis genuanceerder"

De geschiedenis rondom de kastelen komt volgens de conservator in een nieuw daglicht te staan. "Het blijkt nu dat ons beeld van 'Floris de kastelenbouwer' veel genuanceerder ligt. Zijn vader, graaf Willem II van Holland, zou een veel grotere rol hebben gespeeld bij de bouw van sommige kastelen. Ook denken we dat er bij kasteel Wijdenes en Radboud, voortgebouwd op een Friese versterking die er al eerder werd gebouwd." Niet alleen het grondonderzoek maar op andere vlakken is de geschiedenis in ontwikkeling. Zo heeft ook de Medemblikker amateurhistoricus Ben Dijkhuis met archiefonderzoeken veel kennis bijgedragen. 

Alle kastelen werden in de tijd van Floris V uitgebouwd om West-Friesland te omringen, deels om het onder bedwang te houden en deels als symbool van de grafelijke macht en de uitoefening ervan: om belasting te heffen en als logistiek centrum. 

Met al deze nieuwe inzichten, is tentoonstellingsmaker Marius Bruijn naar de tekentafel gegaan. Maar dat was niet makkelijk: "Je legt een puzzel, waarvan je minimaal de helft van de stukjes mist", schetst hij. "Je hebt archeologische opgravingen, geschreven bronnen en historische bronnen als oude afbeeldingen. Op basis daarvan heb ik geprobeerd een beeld te creëren. Je gaat het bedenken, zonder dat het fantasie wordt."

Aan de hand van personages wordt het verhaal per kasteel verteld. Personages die deels verzonnen zijn, maar hun bestaansrecht gebaseerd op echte bronnen. Met een audiotour lopen de bezoekers langs een reconstructie van de kastelen in panoramische tekeningen. "Bij ieder kasteel hebben we een periode gekozen waarin het het meest tot zijn recht kwam, en lichten we een functie uit. Want het is niet zo dat een kasteel alleen maar een militaire functie heeft als fort, het is een dorp an sich. En dat weten veel mensen vaak niet als ze aan een kasteel denken."

De komende drie jaar is de tentoonstelling te bezoeken. Kooijman: "Gaandeweg gaan we elementen toevoegen. Waarschijnlijk ook met augmented reality om het écht tot leven te brengen."