Debat met minister Blok over de toekomst van Tata: wat kunnen we verwachten?

Verder zal in het debat duidelijker worden in hoeverre een demissionair kabinet écht concrete beslissingen kan nemen over aanpassing(en) van regels, toezicht en subsidies omtrent Tata Steel.

Er liggen vandaag tijdens het debat twee vergroeningsplannen op de tafel, die minister Stef Blok van Economische Zaken en Klimaat, zijn staatssecretaris Dilan Yeşilgöz-Zegerius en staatssecretaris Steven van Weyenberg met Tweede Kamerleden zullen bespreken.

Manifestatie

Over die plannen is afgelopen vrijdag een (tussentijds) haalbaarheidsrapport verschenen, dat werknemers van Tata tijdens een manifestatie voor het debat aan de Tweede Kamer zullen uitreiken.

Volgens dat rapport zijn beide vergroeningsscenario’s haalbaar, hoewel er voor beide nog aanzienlijke mitsen en maren zijn. Niet op de laatste plaats omdat het bedrijf bij beide scenario’s financiële steun moet krijgen.

Om kort door de bocht te gaan: in het ene krijgt het milieu voorrang, in het andere de volksgezondheid.

In het plan dat het milieu prioriteert, wordt de CO2-uitstoot vanaf 2027 afgevangen en in lege gasvelden onder de Noordzee opgeslagen. Dan stoot Tata Steel in 2030 veertig procent minder CO2 uit, en in 2050 niets meer.

Daar valt iets voor te zeggen, want het bedrijf heeft met zijn 12,6 megaton per jaar de grootste CO2-emissie in Nederland. Bovendien heeft de overheid al miljarden aan subsidie vrijgemaakt voor zee-opslag.

Aan de andere kant: de huidige hoogovenfabrieken blijven in dat scenario tot rond 2035 staan, voordat die vervangen kunnen worden voor fabrieken die – op termijn – door waterstof worden aangedreven. 

Schadelijk, maar binnen de vergunning

Het RIVM-rapport van vorige week wees voor het eerst duidelijk naar die huidige Tata-fabrieken als uitstoter van stoffen die kanker en hersenschade kunnen veroorzaken. Volgens Tata’s verduurzamingsplan moet die stofemissie in 2023 met 65 procent gedaald zijn, maar de zorgen van omwonenden blijven.

Het is een ander probleem dat Kamerleden vandaag in het debat zullen willen aanstippen bij de minister en staatssecretarissen: die stofuitstoot van Tata Steel mag dan schadelijk zijn voor de volksgezondheid, ze vallen wel binnen de vergunningen van het bedrijf.

Technologie loopt uit de pas

In het tweede vergroeningsplan, staat gezondheid op een. De ‘tussenoplossing’ van zee-opslag van CO2 gaat in deze alternatieve verduurzamingsroute niet door. In 2027 vervangt Tata zijn eerste hoogovenfabriek voor een nieuwe en sluit tegelijkertijd de beruchte kooksfabriek 2.

Nadelen zijn dat Tata dan de beoogde CO2-reductie van het klimaatakkoord in 2030 zeer waarschijnlijk nog niet haalt. Ook loopt de technologie van de nieuwe fabrieken voorlopig nog uit de pas met de gewenste productiecapaciteit, en bestaan in Nederland de benodigde subsidies nog niet.

Bedrogen

Er is dus werk aan de winkel voor het kabinet en de Tweede Kamer. Maar wie verwacht dat er vandaag een beslissing valt over de te nemen vergroeningsroute, komt bedrogen uit. Die beslissing is wat demissionair minister Blok betreft überhaupt niet aan de bewindslieden of de Kamer.

Hij schreef in juni al aan de Kamer over de plannen dat hij “de rollen zuiver wil houden. Het Rijk gaat over het instrumentarium van wetgeving en subsidies, waarbinnen het uiteindelijk aan de bedrijven zelf is om afwegingen te maken en tot een optimale reductie van CO2 te komen.”

Aan handen en voeten gebonden

Maar over dat instrumentarium van het Rijk gaf staatssecretaris Van Weyenberg er de afgelopen week op verschillende momenten blijk van aan handen en voeten gebonden te zijn.

Zeker als het aankomt op die andere kwestie die Kamerleden vandaag zullen willen bespreken naar aanleiding van het laatste RIVM-rapport: het aanscherpen van de uitstootvergunningen van Tata.

Die vergunningen stoelen niet op landelijke, maar op Europese normen, liet Van Weyenberg al aan NH Nieuws weten. En niet het Rijk, maar: “de provincie houdt toezicht. Ik heb een landelijke inspectiedienst (ILT, red.) die kan meehelpen.”

Geen 'grote' beslissingen

En mocht het na vandaag wel aankomen op beslissingen door minister Blok en de staatssecretarissen Yeşilgöz-Zegerius en Van Weyenberg, dan stuiten zij op het volgende probleem. 'Grote' beslissingen zijn aan het komende kabinet, waarvan de formatie voorlopig niet erg opschiet.

Of zoals Ven Weyenberg het treffend verwoordde tijdens een commissiedebat over milieutoezicht en handhaving, waarbij ook Tata regelmatig genoemd werd: “Ik moet zoeken naar een vorm die rechtdoet aan zowel mijn demissionaire status als uw gevoel van haast.”