Archeologen duiken naar wrak Markermeer: 'Hier ligt een zee aan geschiedenis'

Op het Markermeer bij Schellinkhout dobbert vanmorgen een onderzoeksboot met zo'n zes bemanningsleden. Maritiem archeoloog Gerrit Dijkstra is het water ingedoken. Op zo'n vier meter diepte brengt hij een zestiende-eeuws vrachtschip van 13 meter lang en 4,5 meter breed in kaart. 

Dat doen ze stukje bij beetje, vertelt zijn collega Wouter Waldus ondertussen aan boord. Simpelweg omdat het Markermeer geen azuurblauwe zee is. "Je werkt min of meer in het donker. Door middel van een lampje op je helm heb je enig zicht van een halve meter."

Wat er onderwater te zien en te voelen is, brengt duiker Gerrit Dijkstra letterlijk in kaart. Als hij bovenwater komt, geeft hij zijn collega's een tekenbord waarop een plattegrond van het scheepswrak staat. 

Gemeentelijk archeoloog Michiel Bartels krijgt ook wat vondsten van Dijkstra in zijn handen gedrukt. "Dat waren dierenbotten en wat aardewerk", vertelt Bartels, die het daarna opbergt. Bartels is van Archeologie West-Friesland en al jaren bezig om informatie over de scheepswrakken in het Markermeer bovenwater te halen. 

Lees in het artikel hieronder hoe er met sonarapparatuur 34 (delen van) scheepswrakken in beeld kwamen:

"Dat je nu echt iets in handen hebt, maakt het toch anders. Dit is geschiedenis op de stoep van je voordeur." Dat duikers het scheepswrak nu onderzoeken is voor Bartels dan ook 'best spannend'. Bij de archeologen is er één vraag top-of-mind: was het schip betrokken bij de Slag op de Zuiderzee in 1573 tijdens de Tachtigjarige Oorlog?

"Het antwoord is 'misschien'", zegt Bartels vandaag over die belangrijkste vraag. "Nu is de helft van het schip bekeken, de andere helft zit nog in de modder. Stel je voor dat je daar een scheepskanon of munitie vindt, dan zit je goed." Uitsluitsel is er dus nog niet, al wordt de waarschijnlijkheid steeds groter. 

Alle benodigde gegevens over het schip zijn inmiddels binnen, vertelt maritiem archeoloog Wouter Waldus. Het werk van het duikteam zit er na vandaag op. "Op basis van onze gegevens kunnen we besluiten of dit archeologisch bijzonder genoeg is om meer onderzoek te doen."

Kortom, het onderzoek vervolgt zich achter het bureau, maar ook in een laboratorium. Onderzoekers bekijken de zogenoemde groeiringen in het scheepshout. Aan de hand daarvan kunnen ze zien waar en op welk moment de bomen groeiden en daarmee de exacte 'leeftijd' van de boot achterhalen.

Het is nu wachten op meer duidelijkheid. Voor gemeentelijk archeoloog Michiel Bartels ligt er echter wel een streefdatum op de loer. "Over twee jaar is het zover, dan is het 450 jaar geleden dat de Slag op de Zuiderzee plaatsvond", vertelt hij. "Dan willen we de West-Friezen en Waterlanders erbij betrekken." Hoe dat er precies uit zal zien, is nog niet bekend.

'Een zee aan geschiedenis'

Ondanks dat het duikteam de spullen heeft ingepakt, blijft Bartels zich bezighouden met het Markermeer. "Er ligt hier een zee aan geschiedenis", zegt hij vanmiddag aan boord van de onderzoeksboot. 

Hij wijst achter zich naar de dijk van Schellinkhout. "Het dorp liep vroeger hier het Hoornse Hop in. Duikers hebben nu ook scherven gevonden uit de periode 1250-1300 van die nederzetting. En iets verderop bij Wijdenes stond het kasteel van graaf Floris V, dat in een opstand in 1296 door de West-Friezen is verwoest en nooit meer is opgedoken. Die hebben we nog niet gevonden."