'Oude politiek keert weer terug in Enkhuizen: coalitiebesprekingen zijn al gestart'

We bespreken het met Jaap Koning. Voormalig D66-raadslid, fractievoorzitter, formateur en één van de grondleggers van het raadsbreed akkoord. Met dat laatste was Enkhuizen uniek in Nederland. Omdat het niet lukte om een coalitie te smeden werd gekozen voor een akkoord op hoofdlijnen waarin alle partijen het voor het zeggen hebben. "Je ziet dat formateur Tjeenk Willink dit landelijk ook doet. Eerst de problemen definiëren, en dan de mensen erbij zoeken. Zo hebben wij dat ook gedaan." 

Coalitie tikte alles achter de schermen af

Het is niet de enige parallel die Koning ziet tussen Enkhuizen en de landelijke politiek. Want de werkwijze van het huidige kabinet zag hij ook lang in de West-Friese stad. "Jarenlang was het dualisme ver te zoeken. Er lagen hier sinds jaar en dag ook dichtgetimmerde coalitieakkoorden. Achter de schermen overlegden de coalitiepartijen met hun wethouder op de maandagen. Daar werd alles in petit comité afgetimmerd. Dan wisten de wethouders al hoe het af zou lopen, en kreeg de oppositie geen voet aan de grond." 

En daar bleef het niet bij. "Het was heel normaal dat als je te kritisch was als lid van een coalitiepartij je werd gebeld door de burgemeester of een wethouder. Dan moest je weer in het gareel, dat was de cultuur." En daar kwam volgens Koning een einde aan door het raadsbreed akkoord. Al merkte hij de laatste tijd wel dat de sfeer veranderde.

SP en VVD wilden wethouder leveren

Volgens de Enkhuizer werd dat vooral duidelijk na het vertrek van wethouder Erik Struijlaart die geen vertrouwen voelde van de raad en zijn collega's in het college. "Er waren partijen die al wethouders hadden die warm liepen. De SP was hun machtspositie door het raadsbreed akkoord kwijt geraakt, en waren verbolgen dat ze geen wethouder hadden. Dus die wilden Marcel Olierook, die in 2017 nog als wethouder was weggestuurd, weer naar binnen loodsen. En de VVD vond dat zij een wethouder moesten leveren, aangezien Struijlaart ook van die partij was. Dat is het oude denken, oude politiek."

Partijen stappen uit akkoord

Uiteindelijk werd door een meerderheid van de raad besloten dat een derde wethouder niet nodig was tot aan de verkiezingen van volgend jaar. Het leidde ertoe dat de SP, de VVD en Enkhuizen Vooruit uit het raadsbreed akkoord stapten en verder gaan als oppositie 'omdat het niet meer verantwoord was de stad op deze wijze te besturen'. Maar volgens Koning is niet het systeem het probleem, maar juist de raad zelf. "Die heeft z'n positie niet goed ingenomen. Die had het college moeten controleren. Scherper op dossiers moeten zitten. Vergis je niet, er zitten drie zeer getrainde wethouders en de raad is eigenlijk geen partij voor hen."

Koning ziet veel van de oude politiek cultuurtrekjes weer aan de oppervlakte komen met de verkiezingen in aantocht. "Een jaar van te voren beginnen onderhands de coalitiebesprekingen. De SP wil weer de baas zijn en de VVD hoopt net als landelijk op een goede uitslag. Bij elkaar hebben ze straks wellicht zeven zetels, dan hoef je er maar één lokale partij bij te hebben. De wethouders hebben ze al klaar staan. Dat zie je aan deze patronen."

Fusie is oplossing

Maar waarom zien we dit soort conflicten ogenschijnlijk vaker in Enkhuizen dan in andere gemeenten? "Dat is de cultuur. Ieder nieuw raadslid wordt daar ook in meegesleept." De echte oplossing is volgens Koning een gemeentelijk fusie tussen Stede Broec, Enkhuizen en Drechterland. Met een nieuw politiek landschap als gevolg. "Maar er zijn partijen die dat niet willen, omdat ze dan hun machtspositie kwijt zijn. Daarom is de SP in Enkhuizen bijvoorbeeld ook fel tegenstander." 

Al moet het volgens hem wel anders dan bij de totstandkoming van de ambtelijke fusie die nu gaande is. "Daar zijn alle fusiefouten gemaakt die je maar kan maken. Ik kom uit die wereld, en als je drie MBO-ers samenvoegd, betekent dat niet dat je daarmee een HBO-er in huis hebt, terwijl de situatie complexer is geworden. Bij een fusie moet je reorganiseren. Dat kost heel veel geld, daarvoor trek je transitiekosten uit. Maar hier hebben ze de winst vooraf genomen en een korting doorgevoerd. Dus je hebt een ingewikkelde transitie te doen met minder geld in plaats van meer geld. Daarom is het nog steeds onbeheersbaar. Ze wilden van alles tegelijk doen, dat kan niet."

Wat merken de inwoners?

Dan terug naar de hoofdvraag. Wat gaan de inwoners van Enkhuizen de komende tijd merken van het politieke gekonkel? "Weinig. Het lijkt vooral politiek tromgeroffel. De bestaande dossiers gaan gewoon door, al duurt het misschien wat langer. Het vuilnis wordt opgehaald, je kan je auto parkeren ook al wordt het drukker, het riool functioneert. En met het Enkhuizerzand is al langere tijd veel gedoe. Veel mensen interesseert dat niet. Dus ik zou niet weten waar jij als burger problemen mee zou kregen."