Op één na alle colleges akkoord met contractverlenging omstreden jeugdzorgaanbieder Horizon

"Zeventien gemeenten hebben ingestemd", laat woordvoerder Peter Rozenbeek namens de achttien gemeenten in de regio's Noordkop & Texel, West-Friesland en Alkmaar aan NH Nieuws weten. De enige gemeente waarvan het college de knoop nog niet heeft doorgehakt, is Castricum. "Dat doen ze na het debat in de raad", aldus Rozenbeek. 

Tijdens dat debat, volgende week donderdag, zal de Castricumse wethouder Ron de Haan aan de tand worden gevoeld over de gang van zaken op de JeugdzorgPlus-locatie Antonius (van Horizon) in Bakkum. Horizon ligt al geruime tijd onder vuur vanwege enkele incidenten op die locatie. Zo zijn meerdere kinderen weggelopen of niet van verlof teruggekeerd, en raakte er een handvol betrokken bij een geweldsincident.

Straatroof

Tot voor kort waren het veelal ouders en soms politici die aan de bel trokken, maar onlangs stelden ook enkele kinderrechters vraagtekens bij de zorg voor en veiligheidheid van Antonius' bewoners. Op verzoek van de ouders van een van de verdachten van een gewelddadige straatroof nabij het station van Castricum, is het rechtbankverslag openbaar gemaakt. 

"Het is de kinderrechter duidelijk [...] dat door een patstelling tussen de betrokken instanties en personen (de gemeente, GI en Horizon) niet de zorg aan de minderjarige is verleend [..] die de kinderrechter noodzakelijk heeft geacht, waardoor er ernstige, mogelijk onnodige, veiligheidsrisico's zijn opgetreden. Zowel voor de minderjarige als voor de samenleving", luidt een van de voornaamste kritiekpunten uit het rechtbankverslag.

Tegen het nadrukkelijke advies van experts in, kreeg deze 17-jarige van zijn begeleiders toestemming om op 15 juni onbegeleid naar de tandarts te gaan. Hij keerde de bewuste dag niet terug bij Antonius, en raakte de nacht erop betrokken bij een straatroof die uitmondde in een steekpartij.

Daarvoor staat hij eind november terecht. Onlangs is hij op last van de rechter overgeplaatst naar een instelling in Eindhoven, waar een strenger regime heerst en hij volgens zijn vader onmogelijk de benen kan nemen.

Criminele activiteiten

Uit een ander rechtbankverslag blijkt dat een van de bewoonsters van Antonius zich in een netwerk begaf 'dat bekend is met criminele activiteiten'. Het meisje is bovendien van dichtbij getuige geweest van 'een incident met een vuurwapen'.

"Ter zitting is uitvoerig besproken hoe de minderjarige, terwijl haar specifieke situatie bekend was, heeft kunnen weglopen uit Horizon Antonius. De kinderrechter uit haar grote bezorgdheid over de veiligheidssituatie in deze instelling voor gesloten jeugdzorg", aldus het verslag. 

Boek

De kritiek van de ouders, politici en kinderrechters wordt ondersteund door het boek 'Kinderen van de Staat, Jeugdzorg in ademnood' van onderzoeksjournaliste Hélène van Beek. In haar boek reconstrueert ze de in 2018 door Horizon gewonnen aanbesteding rond de JeugdzorgPlus in Noord-Holland Noord en concludeert dat het geen zuivere koffie was.

Volgens Van Beek was er sprake van belangenverstrengeling, want Horizon zou de aanbesteding hebben gewonnen omdat daar vanuit Hollands Kroon sterk op werd aangestuurd. Die gemeente deed namelijk al zaken met Incluzio Hollands Kroon BV., dat via ingewikkelde constructies verbonden is aan Horizon. 

De schrijfster legt uit dat Horizons drang om haar marktpositie te versterken ten koste gaat van de zorg voor de jongeren. De steekpartij in juni in Castricum waarbij een 18-jarige jongen zwaargewond raakte, is daar een symptoom van, schetst Van Beek, al haalt ze meer voorbeelden aan waaruit blijkt dat de veiligheidssituatie te wensen overliet. "Op 10 juli 2020 liep nog een 14-jarige jongen uit Antonius weg. Pas na vier dagen was hij terecht. De politie vroeg burgers om hulp om de jongen te vinden."

Na het geweld bij het station van Castricum deed Horizon de nodige aanpassingen. Zo werden er tralies voor de ramen gemonteerd en extra sloten geïnstalleerd. Hoewel de instelling daarmee steeds meer op een gevangenis ging lijken, benadrukte directeur Rutger Brouwer van iHub, waar Horizon onder valt, tegenover NH Nieuws dat dat juist niet de bedoeling was.

"Het gaat hier om een gesloten instelling met een open karakter. Uitsluipingen zijn daar, misschien klinkt dat gek, onderdeel van. Zo leer je de jongeren omgaan met vrijheid. Want uiteindelijk behandelen wij hen met als doel: functioneren in de maatschappij."  

Onderzoek

De Inspectie Gezondheidszorg & Jeugd (IGJ) laat weten Horizon opdracht te hebben gegeven de incidenten te onderzoeken, maar dat de uitkomsten daarvan wettelijk niet openbaar mogen worden gemaakt. Voor het collectief van achttien gemeenten hebben de twee rechtzaken hierboven niet meegewogen in het besluit het contract met Horizon met twee jaar te verlengen.

"De aandachtspunten staan los van de contractverlenging...", vertelt woordvoerder Rozenbeek, "omdat deze nu spelen en derhalve nu opgepakt moeten worden." De incidenten hebben de aandacht van 'het contractmanagement en de ambtelijke bovenregionale werkgroep JeugdzorgPlus'. 

Kinderziektes

Het gezamenlijke besluit van de colleges om het contract te verlengen is genomen op basis van de evaluatie van het eerste jaar van het tweejarig contract, kalenderjaar 2019 dus. Ook dat jaar voldeed de Antonius niet aan alle eisen, zo concludeerde de Inspectie. Het ging met name om tekortkomingen en kinderziektes die werden toegeschreven aan de overhaaste start die Horizon na de tumulteus verlopen aanbesteding had gemaakt.

De Inspectie had er vertrouwen in dat de problemen werden opgelost. En ook het contractmanagement en de werkgroep zien een stijgende lijn, laat Rozenbeek weten. "De evaluatie laat zien dat zien dat er een goed begin is gemaakt met de beoogde transformatiebeweging."  

Tijdgebrek

Omdat het aantrekken van een alternatieve jeugdzorgaanbieder simpelweg veel tijd kost, is de contractverlenging volgens sommigen al een voldongen feit. "Ze zijn gemandateerd", erkent de Castricumse CK&G-fractievoorzitter Roel Beems dat de colleges het besluit mogen nemen. "Maar ze moeten wel de bestuurlijke gevoeligheid van dit dossier aanvoelen", waarschuwt hij.

Beems vindt eigenlijk dat al zijn collega-raadsleden van de 17 andere gemeenten - 'zo'n 400' - hun wethouder Jeugdzaken op het matje moeten roepen. Om die wethouders te motiveren 'hun colleges te bewegen', stuurt hij de 17 griffies deze week een exemplaar van het recent verschenen boek van Van Beek. "Lees de laatste tachtig pagina's. Laat dit niet gebeuren en roep uw wethouder ter verantwoording."

Ook zonder Castricum zullen de zeventien andere gemeenten het contract met Horizon verlengen, laat woordvoerder Rozenbeek weten. Daarmee lijkt het debat in de Castricumse raad van volgende week een losse flodder, al zou Castricum zichzelf wel met scherp in de voet schieten als het niet instemt. Dan moet de gemeente op eigen houtje en in no-time op zoek naar een alternatieve JeugdzorgPlus aanbieder. 

Vangnetconstructie

Voor fractievoorzitter Roel Beems is het debat zeker geen losse flodder. "Ik zal een motie indienen", kondigt hij aan. Daarmee hoopt hij zijn college te overtuigen van het belang van een plan-b. "Dat als Horizon per 1 januari doorgaat, er een vangnetconstructie moet komen voor jongeren die om wat voor reden dan ook bij Antonius niet de zorg krijgen die ze nodig hebben."

Antonius is momenteel de enige JeugdzorgPlus-locatie in Noord-Holland. Elders in het land heeft Horizon meer JeugdzorgPlus-locaties, maar omdat JeugdzorgPlus uitgaat van het principe dat jongeren in de buurt van hun oorsponkelijke leefomgeving worden opgevangen, is er voor Noord-Hollandse jongeren dus geen alternatief. Vanwege het gebrek aan zo'n alternatief, zitten sommige jongeren langer dan gewenst in Antonius, met risico's voor hun eigen veiligheid en die van de samenleving als mogelijk gevolg. 

Calamiteitenverzoeken

De Inspectie benadrukt tegenover NH Nieuws dat 'calamiteitenverzoeken en signalen die we ontvangen', worden meegenomen in het toezicht op de betreffende aanbieder van jeugdhulp. "Deze gerechtelijke uitspraken zijn daar een voorbeeld van", verwijst woordvoerder Ensink naar de rechtbankverslagen.

Hoewel het er op lijkt dat de slager zijn eigen vlees keurt, benadrukt ze dat Horizon voor het onderzoek een 'onafhankelijk onderzoekcommissie' in het leven heeft moeten roepen. "In die onderzoekscommissie zitten deskundigen die niet bij de gebeurtenissen betrokken waren."

Omdat de Inspectie bepaalt binnen welk kader het onderzoek wordt uitgevoerd, kan de Inspectie het onderzoek naar eigen zeggen goed volgen en weet het 'hoe conclusies en verbeterpunten tot stand zijn gekomen'. "Een intern onderzoek laat zien of een jeugdhulpverlener professioneel kan oordelen over zijn eigen handelen."