Dodelijke slangenschimmel gevonden in Naardermeer: zo help je verspreiding te voorkomen

Het stuk huid waarop de schimmel is aangetroffen werd al in de zomer van 2019 gevonden, vertelt Tariq Stark van natuurbeschermingsorganisatie RAVON aan NH. Dat de Ophidiomyces ophiodiicola, zoals de schimmel in het Latijn heet, nu pas onomstreden is vastgesteld, heeft te maken met de voortgang van het wetenschappelijk onderzoek. "We hebben nu via nieuwe methodes getest." 

In samenwerking met de Universiteit van Gent heeft RAVON in totaal 300 monsters onderzocht, waarvan er dus 1 positief testte op de slangenschimmel. En dat was dus een stuk huid dat een vervelde slang had achtergelaten in het Naardermeer. "We hebben nog geen zieke slangen aangetroffen, wel slangen met symptomen van de ziekte, maar die zijn niet positief getest." 

Zweren en zwellingen

Besmette slangen kunnen afwijkende schubben, gelige tot bruine korsten, zweren en zwellingen krijgen, legt Stark uit. Sommige besmette slangen vertonen geen symptomen, maar de schimmelinfectie kan uiteindelijk wel tot de dood leiden. 

Tekst gaat verder onder afbeelding.

Omdat slangen koudbloedige dieren zijn, kan hun lichaam geen koorts opwekken om een ziekte, of in dit geval de schimmel, onschadelijk te maken. "Daarom gaan zieke slangen vaak langdurig in de zon liggen om de schimmel letterlijk weg te branden. Dat noemen we omgevingskoorts. Vaak vluchten ze dan ook niet", vertelt de onderzoeker over hoe je ook op een afstandje een besmette ringslang kunt herkennen.  

Dat nu duidelijk is dat de schimmel in Nederland voorkomt, betekent niet dat de onderzoekers achterover kunnen leunen. "We zijn nu bezig met vervolgonderzoek. We zoeken actief ringslangen op en nemen een huidswab. Daarvoor halen we een wattenstaafje over de huid." Zo hopen de onderzoekers vast te stellen of meer slangen besmet zijn, en met welke variant van de schimmel ze besmet zijn. 

Bij de besmette slang in het Naardermeer is één variant gevonden. "Maar we weten dat er bij slangen in gevangenschap meerdere varianten aanwezig zijn", aldus Stark. En dat is een groot risico. "Want hybridisatie (vermenging, red.) van de stammen kan extreem dodelijk zijn. Zo heeft een Aziatische schimmel ervoor gezorgd dat 90 à 95 procent van de populatie vuursalamanders in Zuid-Limburg is verdwenen", schetst hij een doemscenario.

Ringslang verleiden

Dat scenario zou niet alleen een regelrechte ramp voor de diersoort zijn, maar ook voor de Natuurgroep Aalsmeer. Zij proberen de slang sinds kort namelijk te verleiden zijn huidige territorium - de contreien van het Amsterdamse Bos - in zuidelijke richting uit te breiden. 

Ze hopen dat hij via de Westeinderplassen naar Leimuiden wil trekken. Daarvoor leggen ze broeihopen aan waar de vrouwtjes hun eieren in kwijt kunnen. Vrijwilliger Jos Valentin van de Natuurgroep laat weten dat in die omgeving in ieder geval nog geen kenmerken van de schimmel zijn gezien. "We letten er wel op, want wellicht is het al wel via Amsterdam onderweg."

Tekst gaat verder onder de reportage die verslaggever Celine eerder dit jaar maakte over het territorium van de ringslang.

RAVON-onderzoeker Stark roept iedereen in Noord-Holland op om de ogen goed open te houden en foto's te maken van (dode) slangen of huiden met verdachte symptomen. Geluk bij een ongeluk is dat de ringslang zich vergeleken bij de twee andere slangensoorten in Nederland vaak laat zien. "Het is een echte cultuurvolger, de enige slang in Nederland die in de nabijheid van mensen komt."

Foto's kunnen worden opgestuurd naar Stark: [email protected]. Ook het opsturen van vervellingshuidjes kan erg helpen. "Bewaar die per stuk droog en donker bij kamertemperatuur in een papieren envelop", raadt de wetenschapper aan. Je hoeft niet bang te zijn dat je zelf ook ziek wordt. "De schimmel is heel specifiek voor slangen."