Myriams vader voorkwam met zijn slimme listen deportatie van tientallen joden

"Het ziet er eigenlijk nog precies hetzelfde uit als toen", vertelt Myriam als ze voor het huis aan de Rhodenburghlaan in Amstelveen staat waar haar Franssprekende familie tijdens de Tweede Wereldoorlog woonde. Moeder Paula was joods, wat de drie dochters ook joods maakte. 

Ontjoodsing

Aan het begin van de oorlog probeerde vader Jan koste wat kost te voorkomen dat een van de gezinsleden een 'J-stempel' in haar paspoort kreeg. De bevriende wetenschapper Arie de Froe verklaarde haar op basis van 'antropologisch onderzoek' niet-joods. Samen met Jan van Hulst hielp hij nog tientallen joden aan zo'n verklaring.  

"Dan kon de ster eraf en was het klaar. Het lukte lang niet altijd en dan moest je zorgen dat ze onmiddelijk konden onderduiken", legt Myriam uit. "Mijn vader stond bij het verzet bekend om het bedenken van creatieve schuilplaatsen voor onderduikers." Ook op de zolder van het huis aan de Rhodenburghlaan werd een schuilplaats gemaakt.

Tekst gaat verder onder afbeeldingen van schuilplaats

"Er was eigenlijk gewoon een tweede muur voor de muur gebouwd. Met een uitstulping van de openhaard erop, dus het leek levensecht." Jan kwam met een originele verklaring die de meisjes konden geven als iemand hen vroeg waarom ze toch telkens stenen mee naar huis namen.

"Ik en mijn zusjes hadden altijd schildpadden. Gelijktijdig met de schuilplaats werd een zwembad voor de schildpadden gebouwd." De schuilplaats is nooit gevonden, zelfs niet door nieuwe bewoners. Zo'n twintig jaar geleden werd de extra muur pas afgebroken. 

Myriam roemt haar ouders om de manier waarop ze hun jonge dochters - Myriam was als oudste dochter negen jaar oud toen de oorlog begon - betrokken bij het schuil houden van onderduikers. "Mijn ouders besloten het ons gewoon eerlijk te vertellen. Ze dachten: anders gaan ze erover praten met vriendinnetjes. Ze vertrouwden ons gewoon en we hebben ook nooit iets gezegd."

Haar vaders activiteiten blijven niet onopgemerkt bij de bezetter. Samen met een aantal andere verzetsmensen wordt hij uiteindelijk verraden. Myriam komt net thuis als de nazi's in januari 1945 een inval bij haar thuis doen. Vader Jan is er niet, maar ze willen dat Myriam hem belt om naar huis te komen.

'Ne rentre pas à la maison'

Het meisje blijkt het talent van haar vader om listen te bedenken te hebben geërfd. Ze besluit hem in het Frans te waarschuwen: "Ne rentre pas à la maison", zegt de jonge Myriam als ze haar vader aan de lijn krijgt. "Dat betekent: kom niet thuis. Toen hing ik op en mijn vader wist meteen dat er iets aan de hand was. Later zei hij: ik wilde niets liever dan naar huis komen, maar wist dat ik dat niet moest doen."

Daarna duiken Jan en zijn dochters zelf ook onder, maar na de dood van moeder Paula in februari 1945 nemen ze een risico. Paula overlijdt aan een aangeboren nierziekte, omdat ze haar uit Duitsland afkomstige medicijnen niet meer krijgt. Het gezin gaat - midden in de Hongerwinter - te voet naar Zorgvlied om haar daar eigenhandig te begraven.

"Er was in die tijd geen hout, dus ze lag in een kartonnen doos. Mijn vader trok die vooruit op een karretje en wij moesten zorgen dat de doos er niet af zou vallen. Het was echt een hel: we hadden het koud en huilden constant uit verdriet om de dood van onze moeder", vertelt Myriam over de hartverscheurende gebeurtenis.

'Elsrijk in oorlogstijd'

Een andere mede-verzetstrijdster volgde het gezelschap. Vader Jan had haar opdracht gegeven hem dood te schieten als de nazi's hem te pakken zouden krijgen. "Want hij wist veel te veel en wilde niet doordraaien als ze hem zouden martelen."

Het verhaal van de familie Van Hulst is een van de oorlogsverhalen die zich tijdens de Tweede Wereldoorlog achter de voordeuren in de Amstelveense wijk Elsrijk hebben afgespeeld. Schrijvers Stan Meuwese, Juliette Pierens en Arthur Dijkstra bundelden de verhalen in het boek 'Elsrijk in oorlogstijd.'

Meuwese neemt NH-verslaggever Celine Sulsters mee naar de Van IJsselsteinlaan. "De hele geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog is hier alleen al in deze straat te zien", legt hij uit. "Daar liggen Stolpersteinen, want die mensen zijn gedeporteerd en geliquideerd", wijst hij een woning in de straat aan.

"Op nummer 6 woonde meneer Hendriksen, een centraal punt in het Amstelveense verzet. Op de hoek woonde Piet de Winter, die ook heel actief was in het verzet. Maar op nummer 34 woonde meneer van Kalleveen, een aannemer die bunkers bouwde en actief was binnen de NSB."

Myriam is blij dat het verhaal van haar vader in het boek is vastgelegd. Zelf gaat ze nog altijd langs scholen om er over te vertellen. "Kinderen vragen dan weleens: 'moet je nog huilen als je dit hebt verteld?' Maar dan zeg ik: 'Je kan niet je hele leven lang blijven huilen.' En er zijn gelukkig ook nog heel veel mooie dingen gebeurd."

De jaarlijkse herdenking op 4 mei is belangrijk voor Myriam: "Ik vind het een groot recht om in stilte te kunnen herdenken. Ik begrijp ook heel goed dat er hele generaties zijn uit Nederland of andere landen die het allemaal niet meer zo veel zegt en aan een ander land willen denken waar nu oorlog is. Maar voor mij is dat nou net het moment waarop ik kan denken aan wat er toen is gebeurd en dat ik heel erg hoop dat mensen nooit meer vermoord worden omdat ze zijn om wat ze nou eenmaal zijn."