Welke invloed had jeugdvriendin Tiny Koppijn op de fascistische ideeën van dichter Lucebert in zijn brieven aan haar? Was hij werkelijk antisemiet of is dat toch te kort door de bocht? Op verzoek van de gemeente Bergen gaat het Literatuurmuseum dat de komende maanden uitvoerig onderzoeken. "De brieven worden vanuit verschillende invalshoeken bekeken om tot een zo breed mogelijk beeld te kunnen komen", zegt Bertram Mourits, hoofd Collecties van het museum in Den Haag.
Lucebert (1924-1994) was een van de bekendste dichters en kunstenaars van de twintigste eeuw. Hij woonde jarenlang in Bergen en wordt gezien als de voorman van de beweging van de Vijftigers; een progressieve groep naoorlogse dichters en kunstenaars.
Sinds de publicatie van een zestigtal brieven, die hij in zijn jeugd vanuit Duitsland tijdens de oorlog schreef, wordt het gebruik van zijn naam in vraag gesteld. Uit een biografie geschreven door Wim Hazeu (2018) bleek zijn fascinatie voor het naziregime groter dan gedacht. De brieven gaan over het verlangen naar een groot Germaans rijk en staan vol racistische en antisemitische uitspraken.
Al jaren vraagt het Joods Overleg Bergen Alkmaar de Lucebertschool in Bergen een andere naam te geven. Ook willen ze dat de gemeente Bergen het gedenkbeeld op het Plein weghaalt en dat de dichtregel 'Van te veel spektakel wankel je allicht' op het Alkmaarse stadskantoor verdwijnt.
Duitse censuur
Maar niet iedereen is het daarmee eens. Volgens onderzoeker Graa Boomsma kwam het besproken gedachtegoed veel meer bij Tiny vandaan. Hij zou haar in zijn brieven als een verliefde tiener naar de mond hebben gepraat. Ook zou de Duitse censuur hebben bijgedragen aan zijn woordkeuzes. Het postverkeer werd in Duitsland grondig nagekeken. Dat valt ook op te maken uit een van de brieven. Daarin staat: 'Schrijf me of de censuur zo goedaardig is geweest deze tekening door te laten'.
(Tekst loopt door na afbeelding.)
"Er ontstond onrust en discussie over hoe om te gaan met de kunst van Lucebert en zijn nalatenschap voor zover in de gemeente aanwezig. Wij waarderen Lucebert als kunstenaar die een groot deel van zijn leven in Bergen heeft gewerkt en gewoond. Dat maakt het een relevant vraagstuk voor onze gemeente", reageert wethouder Ernest Briët (Cultuur).
Context nodig
"Hij was een veelzijdig iemand, ook als mens, maar in een periode aan de vooravond van zijn dichterschap deed hij uitingen waarvan je je kunt afvragen: wat was er toen aan de hand en wat vinden we daar eigenlijk van? Om dat te bepalen moeten we meer weten over de brieven en de context waarin deze zijn geschreven."
Volgens de wethouder wordt het een zorgvuldig onderzoek; het Literatuurmuseum heeft de leiding en werkt onafhankelijk. "Door het financieel mogelijk maken van het onderzoek, draagt de gemeente bij aan het verzamelen van meer kennis over dit onderwerp. Op basis hiervan kunnen partijen en betrokkenen hun eigen afweging maken bij vraagstukken rondom dit onderwerp."
In het onderzoek worden verschillende deskundigen ingezet en wordt gebruikgemaakt van alle historische archieven. De onderzoeksresultaten worden in het eerste kwartaal van 2025 verwacht.
💬 Wil je niets missen uit Alkmaar en omgeving?
- Blijf op de hoogte via NHNieuws.nl/Alkmaar
- Word lid van ons Whatsappkanaal en ontvang het laatste nieuws op je telefoon
- Reageer, discussieer en deel jouw nieuws in de Facebookgroep 'Nieuws uit Alkmaar en omgeving'
- Mail je tips naar [email protected]
Tikfout gezien? Laat het ons weten via [email protected]