Texel gaat voor het eerst een Burgerberaad organiseren. Een nieuwe vorm van democratie waarbij een gelote groep inwoners de politiek helpt om beslissingen te maken bij een belangrijk vraagstuk. Eva Rovers is directeur van Bureau Burgerberaad, journalist en schrijver en gaf een inspiratiesessie over deze nieuwe vorm van democratie.
"De raad heeft het lef gehad om een Burgerberaad te organiseren", zei interim-burgemeester Rob van der Zwaag tijdens de inleiding van de informatieve avond in het kleine theater van Klif 12 in Den Hoorn. "Het doel is om bewoners meer te betrekken bij de politieke vraagstukken." Het eerste onderwerp dat onder de loep wordt genomen gaat over klimaat en energie. "In augustus volgend jaar zullen we met het onderwerp aan de slag gaan."
Naar Iers voorbeeld
Rovers vindt dat inwoners cruciaal zijn voor het oplossen van grote uitdagingen van deze tijd. Een Burgerberaad kan hierin een belangrijke rol spelen. Zij kwam zelf in Ierland in aanraking met het Burgerberaad. Dat ging destijds over de abortuswetgeving, waar al meer dan dertig jaar over gedebatteerd werd, zonder oplossingen.
Honderd Ieren werden uitgenodigd om het probleem met elkaar te bespreken. "En in vijf weekenden lukte het die bewoners om tot een nieuwe abortuswetgeving te komen. Ik vond dat zo intrigerend, dat mensen zonder specifieke opleiding of politieke ervaring met elkaar en deskundigen in dialoog gingen en tot oplossingen kwamen waar de politiek al dertig jaar niet uit kwam."
"Dat zou ook wel wat voor Nederland kunnen zijn, dacht ik. Want ik kan wel een paar onderwerpen bedenken waar de Nederlandse politiek ook niet uitkomt, zoals stikstof, klimaat en woningnood."
"Politici kunnen de hulp inroepen van inwoners om een groot maatschappelijk probleem op te lossen"
Het grote verschil met participatie is volgens Rovers dat een Burgerberaad een gelijkwaardige samenwerking is tussen de politiek en samenleving. "Het is een manier waarbij de politiek kan zeggen: 'Wij hebben hulp nodig'. Zij kunnen de hulp inroepen van inwoners om een groot maatschappelijk probleem op te lossen. Het kan ook zijn dat inwoners de politiek willen helpen om een oplossing te vinden."
Frankrijk
Zij noemde ook een voorbeeld waar het helemaal verkeerd was gegaan. En dat was in Frankrijk. President Macron had het akkoord van Parijs ondertekend om de klimaatdoelen bij te stellen. Hij stelde voor om de benzineprijs fors te verhogen, waardoor de inwoners de auto sneller lieten staan. Voor de grote steden werkte dat wel, maar niet op het platteland, waar de meesten Fransen afhankelijk zijn van eigen vervoer omdat er geen alternatieven zijn.
"Een voorbeeld van een goed bedoelde maatregel die desastreus kan uitpakken. Er kwamen protesten. De belevingswereld van politici is heel anders dan die van de gewone Fransman."
Ook hier werd een Burgerberaad in het najaar van 2019 georganiseerd, omdat de politiek hulp kon gebruiken voor het klimaat. "Er werd aan een geselecteerde groep van 150 Fransen gevraagd: welke sociaal rechtvaardige maatregelen kan Frankrijk nemen om uitstoot van broeikasgassen te reduceren voor 2030. Grote ambitieuze vraag, waar de Franse politiek ook al decennia lang mee bezig was."
"Wat je ziet bij inspraakavonden is dat daar een groep mensen zit die maar een klein deel van de samenleving vertegenwoordigt"
Mensen voor dat Burgerberaad konden zichzelf niet opgeven, maar werden geloot. "Om zo te zorgen dat er een goede dwarsdoorsnede van de Franse samenleving aan het Burgerberaad zou deelnemen. Wij zien vaak bij participatie namelijk dat vaak dezelfde soort mensen daarop afkomen. Dat zijn over het algemeen mannen die ouder zijn en een HBO of Universitaire opleiding hebben. Dat is geen goede afspiegeling van de samenleving."
"Want we hebben evenveel mannen als vrouwen, veel jongeren en 65 procent van de mensen heeft een MBO opleiding. Wat je vaak ziet bij deze inspraakavonden is dat daar een groep mensen zit die maar een klein deel van de samenleving vertegenwoordigt."
Loting
In Frankrijk werden in eerste instantie 255.000 uit het telefoonboek willekeurig geloot. De deelnemers kregen een dagvergoeding en reiskosten werden vergoed. Bij een tweede loting werd er gekeken naar geslacht, leeftijd en beroepen. De deelnemers konden zelf ook deskundigheid vragen. "Er zaten ook mensen bij die helemaal niet geloofden in klimaatverandering. Zij wilden graag informatie van deskundigen die daar ook zo over dachten."
Vervolgens gaan de mensen met elkaar in gesprek. "Dat is plek waar de magie plaatsvindt", zegt Rovers. "Deze gesprekken vinden plaats aan tafels van ongeveer acht personen met een gespreksbegeleider erbij. Daar worden allerlei vragen beantwoord."
"Het is niet zo dat het één groot Hallelujah-festijn is, waar iedereen het met elkaar eens is"
In een Burgerberaad gaat het volgens Rovers om de dialoog. "Daarbij kun je het ook volstrekt met elkaar oneens zijn, maar je hoeft elkaar niet te overtuigen. Je probeert begrip te krijgen voor een ander standpunt. Het is niet zo dat het een groot Hallelujah-festijn is, waar iedereen het met elkaar eens is. Want je hoeft het niet met elkaar eens te zijn. Maar je moet wel begrijpen waar iemand vandaan komt."
"En door op die manier over een onderwerp te praten, blijkt dat iedereen goed in staat is om op een goede manier over oplossingen na te denken. In een Burgerberaad wordt gezocht naar overeenkomsten en waar mensen elkaar kunnen vinden en begrijpen." Uiteindelijk komt de groep tot een set aanbevelingen die gezamenlijk wordt geformuleerd.
Franse mislukking
In Frankrijk lukte het om in een half jaar tot een pakket van klimaatmaatregelen te komen. De aanbevelingen werden voorgelegd aan Macron. Van de 149 aanbevelingen werden er 14 overgenomen. Deze aanbevelingen gingen vervolgens naar de Senaat die daar een klimaatwet van moest vormen. "En daar ging het echt mis, want de Senaat had hiervoor geen opdracht gegeven." Het hele voorstel werd daardoor van tafel geveegd.
"Het was een zeer zure maar zeer leerzame les, waar gelukkig andere Burgerberaden van hebben geleerd. Het is heel belangrijk dat een gemeenteraad die vooraf de vraag stelt ook kan aangeven wat er met die aanbevelingen gebeurt. Dat wil niet zeggen dat een Burgerberaad bindend is."
"Het is nooit de vraag over willen we wel of geen windmolens."
In verschillende steden wordt al een Burgerberaad gehouden, zoals in Utrecht over vuurwerk tijdens de jaarwisseling. In Leiden staat een vraag centraal over energietransitie. "Het is nooit de vraag of we wel of geen windmolens willen. Het is echt een complexere vraag dan dit. We zien dat we tussen nu en 2050 naar een ander energiesysteem moeten gaan. Je moet als gemeente nadenken hoe je dat gezamenlijk gaat doen. Want het is niet alleen een technisch probleem. Het is ook een psychologisch, economisch en sociaal vraagstuk. En misschien ook wel een moreel vraagstuk", aldus Rovers.