Hilversum vangt al een jaar Oekraïners op: zo zette één vraag de wereld van Allard op z'n kop

"Zouden jullie het centrale coördinatiepunt willen worden van de Oekraïne-opvang?", vroeg de toen net nieuwe burgemeester Gerhard van den Top meer dan een jaar geleden aan Allard. Een vraag die hij niet had verwacht, vertelt hij een jaar later. "We hadden gewoon een eerste kennismaking met hem, dan verwacht je zoiets niet."

Met de Oekraïne-opvang lijkt de stichting hét ideale instrument om de energie uit de stad samen te brengen. De stichting werd drie jaar geleden opgericht met als doel een podium te bieden voor elke Hilversummer die een initiatief wil starten. Toch was er die bewuste dinsdag nog geen sprake van enthousiasme.

Het was dus geen volmondige ‘ja’?

"We dachten eerst goed na. Ik vind dat je dat soort vragen, van deze omvang, echt zorgvuldig moet bestuderen. Het was natuurlijk een eer dat de burgemeester het vroeg, maar kunnen we het ook waarmaken, was onze eerste gedachte. Daar hebben we ook echt met elkaar veel gesprekken over gevoerd."

"In eerste instantie waren we van mening dat we het niet konden. Maar we zagen ook geen beter alternatief. We vroegen andere organisaties of ze bereid waren om dit samen met ons te doen, en dat waren ze. Donderdag hebben we de burgemeester teruggebeld en onze agenda’s leeg geveegd. En die zaterdag stonden er al bedden bij de opvanglocatie van de Heuvellaan."

Deze week beleeft Hilversum haar eerste 'verjaardag' van een jaar Oekraïne-opvang. Een verdrietig moment voor de vluchtelingen uit Oekraïne. Velen verbleven een jaar lang in het voormalige VARA-gebouw aan de Heuvellaan of vonden onderdak bij de gastvrije Hilversummers. In totaal vonden bijna duizend Oekraïners een plek in Hilversum.

Hoe ruimhartig waren de Hilversummers?

"Die waren mega ruimhartig. Zij hadden ook echt een voorsprong ten opzichte van ons. Voor ons begon het dinsdag met de vraag van de burgemeester. Terwijl basisschool de Wilgentoren al eerder met een bus naar Oekraïne toe ging om daar mensen bij de grens op te halen. De welwillendheid vanuit samenleving was al veel eerder aanwezig."

Kregen jullie ook verzet van bepaalde inwoners?

"Nee, ik heb weinig van verzet gemerkt. Ik denk wel dat mensen zich zorgen maakten, maar dat is ook terecht. In Hilversum waren er al best een aantal thema’s die speelden. Denk aan huisvesting, polarisatie en onderwijs. Thema's die niet makkelijker worden als je ook honderden Oekraïners moet opvangen. Je merkt ook wel dat mensen kritische vragen gaan stellen over waarom Hilversum ruimhartiger is naar Oekraïners dan naar Syriërs of andere vluchtelingen."

Hoe reageerde je daarop?

"Ik vind dat je met de kracht van verbeelding beter naar elkaar om kan kijken. Ook naar iemand die van een andere plek op deze wereld is gevlucht. Het past qua onderwerp dus heel erg goed bij ons. Wij vroegen ons ook af: ‘Waarom staan er op dag één 350 mensen op de Heuvellaan als vrijwilliger en is dat in het verleden niet zo gebeurd bij andere vluchtelingen?"

"Er zijn daar heel veel antwoorden op. Eén daarvan is dat we met elkaar ook geleerd hebben dat het in het verleden misschien niet goed ging. Maar er zitten ook technische elementen aan: bijvoorbeeld dat iemand uit Syrië een andere juridische positie heeft dan iemand die uit Oekraïne vlucht. Toch hebben we afgesproken dat we het in de toekomst ook bij andere vluchtelingen moeten doen."

Waar de gemeente vooral verantwoordelijk is voor de opvanglocaties, zetten ook verenigingen, scholen en partnerorganisaties van Hilversummers.nl zich met man en macht in voor de gevluchte Oekraïners.

Wat hebben jullie als Hilversummers.nl concreet voor elkaar gekregen?

"Dat gaat van hele kleine tot hele grote dingen. Ik vind bijvoorbeeld de hele spullenroute echt een heel erg mooi voorbeeld. Toen de Heuvellaan open ging kwamen heel veel Hilversummers kleding en spullen brengen en dat was aan het begin helemaal niet goed geregeld, met als gevolg dat daar best wel snel grote stapels kleding lagen. Toen hebben wij dat opgepakt en zijn wij gaan zoeken naar een opslagloods. Ook hebben we vrijwilligers gevraagd om de spullen te sorteren."

"Vrijwilligers van de kerk hebben kledingrekken gedoneerd en alles uiteindelijk ook gesorteerd. Achter het M-gebouw sloegen we alles op. Dat was echt een hele mooie samenwerkingsoperatie van allerlei netwerken die zorgen dat dat je van chaos naar structuur gaat."

Het is een jaar geleden dat Rusland met een grootschalig offensief Oekraïne binnenviel. Er wordt nog steeds hevig gevochten en een einde lijkt nog niet nabij, hoelang houdt Hilversum deze opvang vol?

"Hoelang het ook duurt. Of je nou uit Oekraïne vlucht, uit Engeland komt als expat of omdat je hier bent geboren; voor ons zijn het allemaal nieuwe Hilversummers en die gunnen we toegang tot onze netwerken."

"De vraag is wel: hoe lang moet je hier nog een specifiek thema van maken als Hilversummers.nl? In het begin was het echt crisisorganisatie, er was niks. Als ik als ik naar de gemeente belde om iets te regelen dan kon ik daar niemand over spreken, want die waren namelijk heel erg druk met een pand regelen. Inmiddels is daar de crisisorganisatie vervangen door een programma. We begonnen met het regelen van veldbedjes, inmiddels zijn er volwaardige bedden. En straks zijn er twee opvanglocaties waar wij minder aan de touwtjes trekken."

Willen jullie het dan helemaal gaan loslaten?

"We moeten ons afvragen of we het nog wel onder het kopje Oekraïne-opvang moeten bekijken. Of gaan wij door met culturele activiteiten organiseren en als initiatiefplatform fungeren voor alle Hilversummers, waar de Oekraïners nu een onderdeel van zijn."

Na een jaar samenwerking, wat zou je de gemeente willen meegeven?

"De gemeente heeft toch de neiging om weer grip te krijgen op de organisatie. Wat je dus eigenlijk gewoon niet zou moeten willen omdat het echt een andere dynamiek is. In het begin was er geen overlegstructuur; de locatiemanager kon meteen een besluit nemen ter plekke. Later moest het weer allemaal via de gemeente. Dan schreef je een memo dat vervolgens in een agenda-overleg behandeld werd om het ten slotte bij de portefeuillehouder te krijgen. Dan ben je tig keer aan het overleggen wat daarvoor in een splitsecond voor elkaar was."

Toch is Allard over het algemeen tevreden over de samenwerking met de gemeente. "Ik vind het echt top dat de burgemeester die vraag aan ons heeft gesteld. Zonder die ruimte hadden we het echt niet kunnen doen."