Papierfabriek Crown van Gelder: van regio-icoon tot faillissement

De eerste papierrol kwam in 1896 van de machine. De fabriek was van Pieter Smidt en hij ging krantenpapier produceren. Die eerste rol werd gebruikt voor de Amsterdamse krant 'De Echo'. Een aantal jaar later werd ze volledig zelfvoorzienend omdat Van Gelder een aparte fabriek voor cellulose, een grondstof voor papier, liet bouwen. De zaken gingen goed, want in 1931 werkten er ruim 1200 mensen in of rond de papierfabriek.

Dan volgt een tegenslag. De fabriek loopt door de Tweede Wereldoorlog schade op en wordt zelfs geplunderd. Het duurt even voordat de productie weer op gang komt. In 1961 gaat Van Gelder samenwerken met het Amerikaanse bedrijf Crown Zellerbach. Daar vloeit ook de opvallende naam uit voort: Crown van Gelder. 

Tot aan de jaren '80 gaat het goed met de papierfabriek. Er werd een nieuwe papiermachine gebouwd die in 1964 door Prins Bernhard werd geopend. Die machine deed zijn werk zo goed dat er acht jaar later een tweede machine kon worden gestart.

Het eerste faillissement

Het is niet de eerste keer dat de papierfabriek failliet gaat. In 1981 verliezen 540 mensen hun baan nadat het moederbedrijf na vele reorganisaties kopje onder ging. Twee jaar later lukte het om een doorstart te maken met 260 man aan personeel.

Cor de Groot (60) uit Warmenhuizen maakte de wederopstanding van het bedrijf van dichtbij mee. Hij werkte van 1985 tot aan de zomer van 2019 in de fabriek. In de periode dat hij daar begon was de werkloosheid in Nederland groot. Zelf had Cor ook geen baan. "Mijn broer werkte al bij Van Gelder en die zei: 'Waarom kom je niet met mij mee?'" De Groot deed van alles binnen de fabriek. Zo werkte hij in het magazijn, testte hij papier, deed hij de EHBO en zat hij zelfs in de ondernemersraad.

Regionale functie

Eigenlijk kwamen bijna alle werknemers uit Noord-Holland, vertelt hij. "De meeste woonden in IJmuiden of Velsen. Maar ze kwamen ook uit Den Helder, Alkmaar en ook veel uit Heerhugowaard. In mijn beginperiode daar was het echt een grote werkgever. Je kon kiezen: of naar de hoogovens of naar de papierfabriek."

Naast dat de werknemers uit de provincie komen, draagt de fabriek ook maatschappelijk zijn steentje bij. Zo worden diverse lokale stichtingen gesponsord, blijkt uit de duurzaamheidscijfers over 2020. Denk dan aan de Stichting Vrienden van Velsen-Noord, de Stichting Papiergeschiedenis Zaanstreek en de Stichting dierenambulance Kennemerland.

Cor werd in 2019 afgekeurd. Hij denkt nog altijd met veel plezier terug aan zijn tijd bij 'Van Gelder', zoals hij de fabriek zelf noemt. "Ik heb er al die jaren met plezier gewerkt. Zeker in het begin voelde het als een soort familie. Alles kon en alles mocht. Het was erg sociaal." De Groot is dan ook geschrokken van het nieuws. "Er werken nog steeds veel mensen van mijn leeftijd, die zijn nu de pineut. Het heeft me aangegrepen."

Het faillissement is slecht nieuws voor de iets meer dan tweehonderd overgebleven werknemers. Zij hopen dat het bedrijf een doorstart kan maken.