Na het applaus bleef het stil: wat is er over van onze waardering voor de zorg?

Bijna drie jaar geleden galmde het applaus voor onze 'zorghelden' door de straten. Ondanks dat deze actie gepaard ging met veel kritiek, want aan applaus alleen heeft de zorgsector niets, was het wel een overduidelijk teken van waardering. Maar hoe zit het nu, drie jaar na het 'nationale applausmoment', met die waardering?

Zorghelden

"De waardering die we in de eerste golf ervoeren is als sneeuw voor de zon verdwenen", vertelt Sandra van der Horst. Zij werkt sinds 1999 als verpleegkundige op de Intensive Care (IC) afdeling van het AMC, inmiddels het Amsterdam UMC. 

Toch verbaast de uitslag van het onderzoek haar niks, vertelt ze. De sores in de zorg zorgen immers voor lange wachtlijsten en flinke tekorten. "Pas als mensen er zelf last van hebben, dan zijn ze bereid te betalen", licht ze toe. Ze haalt voorbeelden aan van coronapatiënten die halsoverkop naar Duitsland verplaatst moesten worden, omdat er geen plek meer was op de IC. "Pas dan zien mensen het belang van goede zorg."

Ook Tanneke Goverse merkt nog maar weinig van de waardering van drie jaar geleden. "Dat applaus was wel fijn, maar met applaus kan ik niet bij de supermarkt betalen."

Goverse werkt sinds 1992 als verpleegkundige en operatieassistent in het Noordwest Ziekenhuis in Alkmaar. Ze ziet dat het met kleine stapjes wel de goede kant op gaat, maar volgens haar is de financiële waardering nog erg matig, en de werkdruk ontzettend hoog. In het tweede kwartaal van 2022 vond 50 procent van alle werknemers in de zorg en welzijn hun werkdruk (veel) te hoog, blijkt uit cijfers van het CBS. Dit is zeven procent meer dan een jaar daarvoor. 

Neem bijvoorbeeld de standby-vergoedingen in het weekend. "Die zijn nog lager dan een gemiddelde vrijwilligersvergoeding", merkt Goverse op. Tijdens zo'n dienst moet ze wel binnen een half uur, omgekleed en wel, paraat kunnen staan in het ziekenhuis. De vervoerskosten komen voor haar eigen rekening.

Goverse werkt al meer dan dertig jaar in het ziekenhuis en is nog niet van plan te stoppen, maar ze hoopt van harte dat er wat meer erkenning komt. "En we hoeven echt niet de hoofdprijs, we willen gewoon marktconform betaald worden."

Op de vlucht

Nadat Nederland met zijn neus op de feiten werd gedrukt over het belang van de zorg tijdens de coronaperiode, leek er even een kantelpunt aan te komen. Maar na de hectiek, ebde dat weer weg.

"Niet klappen, maar lappen voor de zorg!" Voor FNV-bestuurslid Cor de Beurs is het wel duidelijk wat er moet gebeuren. Met het verdwijnen van de hectiek van corona, verdampte volgens De Beurs ook de politieke steun voor de zorg. Volgens de vakbondsman keek iedereen reikhalzend uit naar de bonus, niet alleen financieel maar ook als token van waardering. Maar tijdens de voorbereidingen werd er al ontzettend op ingekort. Bij een daaropvolgend debat over structureel meer geld naar de zorg, maakten Kamerleden van de coalitiepartijen zich snel uit de voeten en dwarsboomden ze daarmee het stemmen over een voorstel voor salarisverhoging.

Daarna kwamen de cao-onderhandelingen met de werkgevers. Afgelopen vrijdag was de vijfde onderhandelingsronde tussen de vakbond en werkgevers. Volgens de FNV zijn ze 'geen stap verder gekomen'. De vakbond ging ervan uit niet meer te hoeven bewijzen hoe belangrijk goede zorg is, na de coronaperiode. "Maar dat bleek dus wel het geval, want in het aanbod van de werkgevers zat qua geld en werkdruk geen verbetering", aldus een woedende De Beurs. "Je houdt het goddomme toch niet voor mogelijk!"

De Beurs erkent dat het stukje bij beetje de goede kant op gaat, maar volgens hem gaat dat nog veel te langzaam. Met een flinke leegloop in de sector als gevolg. Zes op de tien zorgmedewerkers onder de 35 jaar overweegt zijn of haar vaste baan op te zeggen en als zelfstandige of flexwerker aan de slag te gaan. Dat blijkt uit een onderzoek onder 4.450 zorgmedewerkers in opdracht van FNV Zorg & Welzijn. "Ze vluchten het zzp-schap in, om te ontkomen aan de hoge werkdruk", legt De Beurs uit. "Dat is toch een brevet van onvermogen voor de werkgevers."

Verpleegkundige Goverse vindt het lastig om nog rooskleurig naar de toekomst te kijken. Ze verwacht dat op deze manier er uiteindelijk niemand meer in de zorg wil werken. "En dan wordt er nog meer van ons verwacht", vult collega Van Der Horst aan. "Het is een vicieuze cirkel."

"Het is van de gekken dat we nu weer moeten bewijzen dat de zorg beter gewaardeerd moet worden", concludeert De Beurs. "Maar we gaan het doen, daar is de vakbond voor."