De vader van Carla (87) was NSB-burgemeester van Langedijk: "Ik schaam me nog steeds"

Carla uit Velserbroek bezoekt de oude burgemeesterswoning in Langedijk, de plek die zij tijdens de Tweede Wereldoorlog haar thuis noemde. De gang is in oude staat gebleven en ook de perenboom in de achtertuin blijkt er nog te staan, merkt ze verrast op. "Het doet me veel hier weer te zijn. Ondanks alle verbouwingen hangt diezelfde sfeer er nog steeds."

We staan in het huis waar Carla samen met haar ouders en oudere zus van 1943 tot de bevrijding in 1945 heeft gewoond. Haar vader, Dirk Stoutjesdijk, sloot zich in maart 1933 aan bij de NSB en had daar door de jaren heen verschillende functies. Ook zijn vrouw Louise was, met tegenzin, lid van de partij.

Op stand in Langedijk

In 1943 stelt de NSB hem aan als waarnemend burgemeester van Langedijk. Zijn vrouw ziet in haar situatie geen andere keuze dan mee te gaan. Het gezin verruilt het huis in Heemstede voor de riante burgemeesterswoning in Langedijk. 

Carla's vader zat in die tijd zonder werk. "Er was alleen eten op de bon. Toen werd hem het burgemeesterschap aangeboden. Hij kreeg een salaris en een huis in een omgeving waar genoeg te eten was. Daar voelden mijn ouders wel wat voor."

Tekst gaat verder onder foto.

De familie Stoutjesdijk kon er ondanks de oorlog een overwegend normaal leven leiden. "Het was hier in het dorp heel gemoedelijk. Ik wist wel dat er oorlog was en dat het te maken had met Duitsland, maar ik vroeg er niet echt naar. Soms moesten de gordijnen dicht vanwege een aanval. Dan was het spannend, maar nooit echt gevaarlijk."

Zusjes zonder ouders

Na de bevrijding van Nederland in 1945 worden Dirk en Louise gearresteerd. Carla herinnert zich die dag nog goed: "Mijn zus en ik kwamen thuis van school en stonden hier voor de deur, maar we konden het huis niet in. De voordeur was met hout gebarricadeerd. Er werd ons door een paar mannen verteld dat onze ouders waren gearresteerd en dat wij niet meer naar binnen mochten. We kwamen op een internaat terecht bij de zusters Ursulinen in Bergen."

Carla en Henny verbleven enkele jaren in Bergen en maakten er hun school af.

Louise kwam na een paar maanden weer vrij, maar kon zonder inkomen lange tijd weinig voor haar dochters betekenen. "Ze werd 'gerehabiliteerd' zoals ze dat zo noemden. Daarna is ze in Haarlem een tijdje op een kamertje bij een vriendin gaan wonen. Later vond ze werk en kreeg een nieuwe man."

Carla hoorde als 9-jarige dat haar ouders opgepakt waren en dat ze naar het internaat in Bergen moest (tekst gaat verder onder video).

Dirk kreeg negen jaar celstraf, maar kwam wegens hartproblemen al na vijf jaar vrij. Tijdens zijn gevangenschap vroeg Louise de scheiding aan. Hij hertrouwde met een propagandiste van de Duitse vrouwenbeweging. "Zij was een ongetrouwde vrouw die met haar moeder in Heemstede woonde en hem beloofde dat hij daar na zijn vrijlating kon intrekken."

Vijf jaar na zijn vrijlating overleed Dirk Stoutjesdijk op 60-jarige leeftijd. Het hebben van een 'foute vader' heeft na de oorlog veel met haar gedaan, vertelt Carla. "Ik keerde terug naar Heemstede, maar daar kende iedereen de naam Stoutjesdijk. Ze wisten wat mijn vader had gedaan."

Schaamte en boosheid

Haar achternaam gebruikte ze zo min mogelijk. "Ik schaamde me voor de daden van mijn vader en de naam die wij droegen. Ik wilde het wegstoppen en stelde er geen vragen over. Eigenlijk hield ik mijn achternaam soort van geheim."

"Soms word ik er boos van. De keuzes van mijn vader", vervolgt ze. "Ik wilde eigenlijk ook niet dat dit naar buiten kwam, want ik schaam me nog steeds, maar als kind heb je natuurlijk geen keuze. En er lopen nog duizenden Nederlanders rond met foute familieleden."

Carla raakt geëmotioneerd als het over de impact van de keuze van haar vader gaat (tekst gaat verder onder video).

Dat Dirk Stoutjesdijk overtuigd nazisympathisant was, is haar bekend. Maar wat hij precies op zijn kerfstok heeft, weet Carla niet. "Vaak werd gezegd: Carla scheid ermee uit, het is geweest. Maar nadat mijn zus vorig jaar overleed, wil ik nu toch op zoek naar antwoorden."

Om helder te krijgen wat haar vader heeft gedaan, zocht ze contact met Stichting Werkgroep Herkenning. Ze werd in contact gebracht met onderzoeker Harry Vogels uit Hilversum. Hij helpt haar door in de historische archieven te duiken en hij schrijft er een boek over.

Onderbuikgevoelens

"In ieder mens schuilt goed en kwaad", stelt Carla. "Mijn vader was een eenvoudig man. Een man met illusies die verkeerde keuzes maakte. Hij dacht dat extreem-nationalisme het antwoord was. Die geluiden herken ik ook in deze tijd. Daar maak ik me wel zorgen over, het maakt me emotioneel."

Met een vluchtelingencrisis, een oorlog in Oekraïne en een verharde samenleving, vreest Carla soms dat de geschiedenis zich herhaalt. "Het komt weer allemaal terug, dat zie je ook in de politiek gebeuren. Ik hoop dat we goed blijven nadenken over de politieke keuzes die we maken. En dat we ons niet laten leiden door onderbuikgevoelens."