Spectaculaire lichtshow op eeuwenoude orgelklanken: "Fantastisch, weergaloos mooi"

Het is dertien voor tien in de avond. Op het exacte tijdstip van de zonsondergang dimmen de lichten in de Grote of Sint Bavokerk. Organist Hayo Boerema speelt de eerste klanken van 'La Nativité du Seigneur', een compositie uit 1935 van de Franse componist Olivier Messiaen. Hoog in de kerk schiet een vleermuis heen en weer boven hoofden van de 250 toeschouwers. Die zien hoe de talloze orgelpijpen de ene na de andere kleur 'uitblazen'.  

Dat kleur en klank hier in Haarlem samenkomen, heeft alles te maken met componist Messiaen, zo legt Peter Ouwerkerk uit. Hij is de drijvende kracht achter het Internationale Orgelfestival. "Messiaen was altijd met kleuren bezig. Een vriend van hem, een kunstenaar, zag kleuren bij klanken. Die heeft, toen hij deze compositie hoorde, schilderijen gemaakt en die werken zijn als uitgangspunt gebruikt bij deze voorstelling."

Het programma van het Haarlemse orgelfestival is teruggebracht van twee weken naar één en is zo geminimaliseerd dat het onder de huidige coronamaatregelen door mag gaan. De bezoekers zitten op afstand van elkaar en wie op één van de eerste rijen zit, ziet overal witte vlekjes op de orgelpijpen. Dat zijn allemaal uitwerpselen van vleermuizen. Het orgel is daardoor flink aangetast, ook door het geknaag van de houtwormkever. Dit is dan ook het laatste grote concert, want vanaf 1 september volgt een maandenlange restauratiebeurt. 

Vleermuizen moeten verhuizen

Om te voorkomen dat de vleermuizen straks opnieuw hun behoefte doen over het gerestaureerde orgel, worden ze naar andere 'woonvertrekken' in de kerk gelokt. Dat gebeurt met geluidjes die alleen de vliegende beestjes kunnen horen. 

Onderzoeker Bas van Vlijmen legt uit hoe de vleermuizen naar andere plekken worden gelokt

"Het was tijdens het concert ook wel een beetje te horen, dat het orgel aangetast is door de vleermuizen. Volgend jaar doen we het nog een keer, maar dan met een geweldig klinkend, als nieuw, orgel", vertelt Peter Ouwerkerk.

Hij gaat graag het experiment aan en zoekt altijd nieuwe vormen om het festival aantrekkelijk voor jong en oud te maken. "Een orgel is ook niet veel anders dan een syntheziser, alleen een orgel is akoestisch en een syntheziser elektronisch. We moeten af van de hokjes waarin het orgel, of de klassieke muziek in het algemeen, wordt gezet. Die grenzen moeten weg, laten we zoveel mogelijk nieuwe elementen toevoegen en improviseren."

Zijn aanpak wordt gewaardeerd, zo blijkt. Want voorafgaand aan het concert mag hij de 'Henny Hogenbijl Prijs 2021' in ontvangst nemen.

Publiek enthousiast

De lichtvoorstelling duurt ruim een uur en heeft behoorlijke impact op de zintuigen. Wie de lichtflitsen moeilijk kan verdragen, wordt geadviseerd de ogen te sluiten en weg te dromen op de muziek. Na afloop klinken overwegend enthousiaste reacties door de kerk. "Ik heb genoten, het was weergaloos mooi", aldus een bezoeker. "Het was mooi. Er ging van alles door mijn hoofd. Soms leek het wel 'The Phantom of the Opera' en je zag op een bepaald moment twee vurige ogen op het orgel. Dat is wel bijzonder om in een kerk te zien", aldus een mevrouw. Voor een ander was het iets te veel van het goede. "Ik ben blij dat het afgelopen is. Het was me veel te onrustig."

Organist Hayo Boerema is na afloop tevreden over zijn spel, helemaal gezien de omstandigheden. "Ik val eigenlijk voor iemand in. Ik werd pas zondag gevraagd en heb hier zelf in de nachtelijke uren gerepeteerd." Hij heeft helemaal niets van de lichtshow meegekregen, dat gebeurde aan de andere kant van het orgel. "Dat is wel een beetje jammer ja. Maar goed, het is allemaal voor de goede zaak", lacht hij. Overigens ziet hij zelf geen kleuren bij klanken. "Ik heb weer andere talenten."