Stikstof is niet alleen een groot probleem voor natuurgebieden in het binnenland, ook de duinen hebben er stevig onder te lijden. Langs de hele Nederlandse kust zorgt stikstof ervoor dat de natuur verschraalt en op termijn ook de kustbescherming onder druk komt te staan. Uit onderzoek door de NOS blijkt dat duinbeheerders de afgelopen tien jaar tientallen miljoenen euro's hebben uitgegeven aan het bestrijden van de gevolgen van stikstof.
Ook stikstof in duinen - NH Nieuws
Zo wordt in de duinen bij Bloemendaal voortdurend gewerkt om de gevolgen van teveel stikstof in natuurgebieden aan te pakken. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om het aanleggen van stuifplekken of het afplaggen van de bodem. Ook worden exoten weggehaald, plantensoorten die hier van oudsher niet horen, maar het als gevolg van de overdaad aan stikstof in de lucht zo goed doen dat ze gaan woekeren.
"Als we dit niet zouden doen komt de hele duinenecologie onder druk te staan", zegt ecoloog Dick Groenendijk van natuurbeheerder en tevens drinkwaterbedrijf PWN. "Als bepaalde planten en dieren verdwijnen, dreigt het systeem verstoord te raken. Van alle oorzaken die leiden tot achteruitgang van de natuur in duingebieden is stikstof de belangrijkste, het grootste probleem."
Tientallen soorten bedreigd
PWN beheert 7.500 hectare natuurgebied langs de kust, tussen Zandvoort en in Bergen, allemaal Natura 2000-gebied. Dat betekent dat PWN aan allerlei eisen moet voldoen om de natuurwaarden te kunnen halen, vertelt Groenendijk.
"In een normaal gezond duinlandschap heb je 40 tot 50 plantensoorten op een paar vierkante meter. Door de stikstof blijven er maar twee of drie soorten over. Maar omdat dit Natura 2000-gebied is, zijn we verplicht om juist al die tientallen bijzondere soorten te beschermen", aldus Groenendijk.
Natura 2000 is een Europees netwerk van beschermde natuurgebieden. Het is de bedoeling dat in die gebieden de biodiversiteit wordt bevorderd. Omdat de biodiversiteit in Europa onder druk staat, wordt in de Natura 2000-gebieden geprobeerd om de soortenrijkdom in stand te houden. In Nederland zijn er 161 Natura 2000-gebieden, zowel op land als op zee.
Als ze niks doen, zegt hij, dan blijven over: duinriet en zandzegge. En de exoot vogelkers. Die laatste hoort in Nederland van nature niet thuis, maar komt uit de VS. Groenendijk: "Als de bodem verzuurt vanwege stikstof, dan heeft deze vogelkers een voorsprong. Vogelkers begint als kiemplant van 40 cm hoog, maar wordt een flinke boom. De planten gaan woekeren, en het ziet er dan uit alsof je bij een akker staat waarop maar één gewas groeit."
Kustbescherming
Duinen zijn belangrijk voor onze kustbescherming. Ze 'bewegen mee' met de zee, vertelt de ecoloog. Zand van het strand waait de duinen in, en het grondwater onder de duinen stijgt mee met de zeespiegel. Dit 'meebewegen van het duin' kan niet meer als stuivend zand verdwijnt en er meer struiken en bomen in komen te staan. "Dan stijgt de bodem niet meer automatisch mee met de verwachte zeespiegelstijging en mis je een belangrijke schakel in onze kustbescherming."
Een woordvoerder van de Unie van Waterschappen zegt in een reactie dat de duinen zeker belangrijk zijn voor de kustbescherming. Op korte termijn is de stabiliteit van de duinen niet in gevaar. Maar voor de langere termijn is het zeker belangrijk dat de biodiversiteit in stand blijft en zelfs wordt versterkt.
Open duinlandschap behouden
Noordelijker boven Bloemendaal, bij Castricum, trekken dag in dag uit groepen mensen met een 'arbeidsbeperking' de duinen in voor natuurbehoud. Het zijn mensen die door allerlei omstandigheden moeite hebben om te functioneren in een normale baan. Hier in de duinen kunnen ze werkervaring opdoen en een opleiding volgen, in de hoop dat ze daarna kunnen doorstromen naar gewoon werk.
Robert Jan Prins van PWN is hun praktijkopleider. "De bronnen van stikstof kunnen wij niet aanpakken, we kunnen alleen de gevolgen ervan bestrijden", legt hij uit. "De stikstofminnende soorten verdringen de planten die van oudsher in de duinen voorkomen. Ik leer de mensen verschillende manieren van natuurbeheer, om een gezond en divers duinlandschap te behouden."
Zijn team houdt zich bezig met het maaien en afvoeren van ongewenste grassen, bramen en boompjes die te hard groeien door de stikstofbemesting uit de lucht. "Daarnaast laten we delen van het duinreservaat begrazen door landgeiten. Ook hiermee kunnen we het open duinlandschap behouden, dat belangrijk is voor veel bedreigde soorten."
De NOS heeft bij alle grote duinbeheerders in Nederland gevraagd hoeveel ze de afgelopen tien jaar hebben uitgegeven aan de bestrijding van de gevolgen van stikstof. Het gaat om PWN, Dunea, de provincie Zeeland, de Waddeneilanden en de provincie Noord-Holland.
De bedragen verschillen, en soms zijn ze onderdeel van een categorie natuurbeheer waar meerdere maatregelen in zitten. Maar bij elkaar opgeteld hebben ze er in de afgelopen tien jaar tientallen miljoenen euro's aan uitgegeven.
Download de app
🔔 Blijf op de hoogte van nieuws uit jouw regio, download de gratis NH Nieuws-app via de App Store of de Google Play Store.