AMSTERDAM - Het Openbaar Ministerie (OM) was niet betrokken bij het besluit om niet tijdens de antiracismedemonstratie op de Dam in te grijpen. Dit terwijl burgemeester Halsema meermaals heeft gezegd dat het wel om een zogeheten ‘driehoeksbesluit’ ging. Dat blijkt uit documenten die zijn vrijgegeven na een Wob-verzoek van AT5.
Op 1 juni vond er een Black Lives Matter demonstratie plaats op de Dam. Tegen alle coronaregels in verzamelden zich zo’n tienduizend mensen. Aanleiding was de dood van George Floyd in Amerika. De demonstranten hielden geen 1,5 meter afstand van elkaar. Het protest zorgde voor veel ophef.
De dag na de demonstratie, op 2 juni, vond er een extra driehoek plaats. Hier werd door de politiecommissaris Frank Pauw, burgemeester Halsema en plaatsvervangend hoofdofficier van justitie Jeroen Steenbrink nog onderling afgestemd dat zij ‘van mening zijn dat de genomen besluiten vooraf en tijdens de demonstratie met elkaar zijn genomen'.
Justitie wil aanpassing
Maar het OM komt op deze afstemming terug. Op 5 juni mailt een officier van justitie naar een belangrijke adviseur van Halsema. Hij heeft opmerkingen op de notulen van de vergadering van drie dagen daarvoor. "Waarnemend hoofdofficier van justitie merkt bij de opening van de driehoek op dat hij uiteraard als driehoek wil en zal optrekken naar buiten toe, ten aanzien van feitenrelaas en gezamenlijke bevindingen. Voor het OM is van belang dat wij op 1 juni niet bij het besluit om niet op te treden tegen de drukte en daarmee de schending van de 1,5 meter regel zijn betrokken, waar in de externe communicatie wel wordt gesteld dat het een driehoeksbesluit is."
"Voor het OM is van belang dat wij op 1 juni niet bij het besluit om niet op te treden tegen de drukte en daarmee de schending van de 1,5 meter regel zijn betrokken"
Halsema heeft juist meermaals gezegd dat het wel om een gezamenlijk besluit van de driehoek zou gaan. In het debat over de demonstratie in de raad zei zij onder andere: "De besluiten tijdens de demonstratie zijn gewisseld in de app en daarmee heeft de hoofdofficier ingestemd. Ik moet het preciezer zeggen, daar heeft de hoofdofficier op geen enkel moment verzet tegen aangetekend. Dat is nauwkeuriger."
Een woordvoerder van de burgemeester stelt nu in een reactie namens Halsema en het OM: "Aanvankelijk was er wel discussie over betrokkenheid van OM bij besluit niet te handhaven op de 1,5 meter. Na een gesprek hierover komt de driehoek tot de conclusie dat de besluiten in gezamenlijkheid zijn genomen. Vooraf, zondag, waren in driehoeksverband afspraken gemaakt en is vervolgens volgens de afspraken gehandeld."
Discussie
Volgens de woordvoerder staat in het verslag van een driehoeksoverleg van 5 juni na de Dam demonstratie: "De driehoek bespreekt de besluitvorming ten tijde van de antiracisme demonstratie afgelopen maandag. De driehoek is van mening dat de genomen besluiten vooraf en tijdens de demonstratie met elkaar zijn genomen."
Maar ook daarna gaat de discussie tussen het OM en de burgemeester verder. Via de mail hebben Halsema’s adviseur en justitie nog contact met elkaar. Zo wordt er nog door het OM geopperd om de tekst maar aan te passen naar: "De driehoek is van mening dat de genomen besluiten vooraf en tijdens de demonstratie als driehoeksbesluit kunnen worden gezien." Het zinnetje dat de besluiten ‘met elkaar zijn genomen’ vindt justitie klaarblijkelijk te stellig. De gemeente stemt niet in met deze wijziging.
Laag profiel
Bij de vrijgegeven documenten zitten ook berichten uit de Whatsappgroep van de driehoek. Op de late avond van 31 mei appt een hoge politiefunctionaris in deze groep voor het eerst over de demonstratie. De aanpak van de Amsterdamse politie wordt hierin gedeeld. "We schatten dat er tussen de 100 en 300 mensen komen. Mijn wijkagenten en leden van Caribisch netwerk zullen aanwezig zijn. Ons optreden wordt de escalerend en empathisch. Laag profiel en niet te veel politie."
Halsema antwoordt: "Dank je wel voor de uitgebreide beschrijving: alle vertrouwen in. Morgenmiddag is het Keti Koti: die emoties zouden zich nog wel kunnen mengen." Toch blijft de politie er voor de demonstratie van uitgaan dat de opkomst niet onbeheersbaar wordt.
Goede sfeer
Nadat de demonstratie rond 17.00 uur is begonnen deelt Frank Paauw de volgende tekst. "Dam is zeer druk. Sfeer goed. Mobiliteit is het grootste issue nu. Tram en autoverkeer eruit rond de Dam. Handhaven van coronaregels geen optie, nemen we mee in evaluatie. Aantal loopt stevig door. Inschattingen gaan nu over de 5000. Sfeer is goed, programma verloopt volgens schema."
Halsema reageert niet op dit bericht van Paauw. De plaatsvervangend hoofdofficier van justitie Jeroen Steenbrink deelt slechts een livestream van een webcam die gericht is op de Dam.
Halsema's adviseur deelt tegen het einde van de demonstratie een ooggetuigenverslag van iemand. "Wij zijn net weer vertrokken maar het was inderdaad druk! Al viel het me nog mee. Goed om er te zijn geweest en er was een hele rustige sfeer eigenlijk." Paauw reageert met: "Beter kan niet, en goed om te horen."
'Zo Amsterdams'
Ook Halsema zelf stuurt om 19.05 uur weer een bericht in de appgroep van de driehoek. "Ik ben er net geweest: politie geweldig, begripvol en o zo Amsterdams. Hele goeie sfeer. Mensen staan wat te dichtbij elkaar maar heel veel dragen mondkapjes en handschoenen. En het is er ook ontroerend: al die mensen (veel jongeren) die dit belangrijker vinden dan een terrasje."
"Mensen staan wat te dichtbij elkaar maar heel veel dragen mondkapjes en handschoenen. En het is er ook ontroerend: al die mensen (veel jongeren) die dit belangrijker vinden dan een terrasje"
Rond 20.00 uur deelt Frank Paauw een overzicht van wat er allemaal qua politie-inzet is gedaan. Op dat moment vraagt hoofdofficier Steenbrink al om en evaluatie.
In de vroege ochtend van 2 juni wordt via Whatsapp de extra driehoekbijeenkomst al afgesproken en wijst de plaatsvervangend hoofdofficier van justitie er op dat hij niet bij het besluit was betrokken om niet op te treden op de Dam. "Ik ben in de veronderstelling dat Frank (hoofdcommissaris politie, red.) en jij contact hebben gehad en jij bent meegenomen in besluitvorming", reageert Halsema. Haar adviseur grijpt vervolgens in en stelt voor dit verder tijdens de driehoek te bespreken. Om 17.00 uur komen ze uiteindelijk samen die dag.
'Niet vol te houden'
Hoe zwaar Halsema het in de dagen na het debat heeft gehad, wordt ook duidelijk. Ambtenaren werken de dag na de demonstratie hard aan een brief voor de gemeenteraad. Op dat moment is er ook een veiligheidsberaad waar alle voorzitters van de veiligheidsregio’s bijeenkomen om te praten over de coronacrisis. Halsema appt naar haar adviseur tijdens het beraad: "Komen jullie eruit?" "Ja, brief is klaar. Frank (politie, red.), Jeroen (justitie, red.) en ik akkoord. Kan elk moment jouw kant op komen. Hoe is het daar?", stuurt haar medewerker terug. Ze antwoordt: "Pffffh. Niet vol te houden."
Dat haar ambtenaren haar steunen blijkt wel. "We hebben dit met elkaar gedaan. We steunen je volledig. Maar ik heb makkelijk praten. Iedereen richt zich op jou." De volgende ochtend krijgt ze ook nog van dezelfde ambtenaar dit bericht: "Het is gek dat nadat onder jouw leiding Amsterdam zich maandenlang perfect hield aan alle maatregelen, het succes in één keer weggevaagd zou zijn alsmede onze geloofwaardigheid. We hebben wat verloren door de verkeerde inschatting, zeker. Maar misschien hebben we voor de toekomst van onze stad met alle diversiteit ook meer gewonnen dan we nu denken." Halsema antwoordt met: "Dat hoop ik. Ik zie wel langzaam de woede toenemen."
Motie van wantrouwen
Die woede neemt niet alleen in de samenleving toe, ook raadsleden slijpen hun messen. Al snel wordt namelijk duidelijk dat de VVD en FvD een motie van wantrouwen willen indienen tijdens het debat in de raad. Marianne Poot (VVD) en Annabel Nanninga (FvD) hopen door de motie in te dienen dat Halsema vertrekt als burgemeester vanwege haar handelen tijdens de demonstratie.
Steun raadsleden
Uit de vrijgegeven documenten blijkt dat Halsema ook juist steun van veel partijen uit de raad kreeg. Van veel raadsleden ontving zij namelijk steunbetuigingen per Whatsapp. "Dag Femke. Goed optreden bij Op1", stuurt Sofyan Mabarki van de PvdA op de avond van de demonstratie aan de burgemeester.
Halsema schoof toen in het praatprogramma aan om tekst en uitleg te geven over het verloop van de demonstratie. "Veel sterkte vandaag en de komende tijd. Ik denk dat je heel erg veel te verduren hebt. Natuurlijk ben ik ook kritisch, maar ik realiseer me dat een burgemeester het in deze het ook nooit volledig goed kan doen", stuurt Erik Flentge van de SP ook op die avond.
Ook over appverkeer tussen justitieminister Ferd Grapperhaus en Halsema ontstond daags na de demonstratie ophef. In deze gesprekken stelt Halsema Grapperhaus op de hoogte van het besluit om niet te handhaven op de anderhalve meter afstand. De minister antwoordt dat hij het ermee eens is.
Daarna zegt Halsema dat ze wil vertellen dat er ruggespraak met hem is geweest. Dat wil Grapperhaus niet. "Die 1,5 meter niet handhaven is jullie beslissing, maar zoals ik al zei: die begrijp ik wel." Halsema zegt daarna dat ze zich 'in de kou' gezet voelt en dat de minister voor lokale bestuurders zou moeten staan.
Het debat in de raad op 10 juni overleefde Halsema uiteindelijk. De motie van wantrouwen werd alleen door de VVD, FvD en de Partij van de Ouderen gesteund.
Download de app
🔔 Blijf op de hoogte van nieuws uit jouw regio, download de gratis NH Nieuws-app via de App Store of de Google Play Store.