Hulpbehoevende ouderen trekken aan kortste eind in coronacrisis: "Niets weegt op tegen echt bezoek"

'Kwaliteit van leven' staat in coronatijd vooral in het teken van het terugdringen en voorkomen van besmettingen en het garanderen van zorg voor kwetsbare groepen. Door de wekenlange 'lockdown' in verzorgingshuizen en de toenemende eenzaamheid bij ouderen, laaien discussies op over wat 'kwaliteit van leven' nu eigenlijk betekent. Hulpbehoevende ouderen zijn afgesloten van de buitenwereld en mogen al weken geen bezoek ontvangen. Dat heeft grote gevolgen voor de geestelijke en lichamelijke gezondheid. Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) waarschuwde eerder voor de vele sociale- en gezondheidsproblemen waar mensen door de crisis mee kampen. Arend Arends, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Klinische Geriatrie (NVKG), gespecialiseerd in ouderenzorg, vertelde aan RTL Nieuws dat het vaststaat dat eenzame ouderen sneller overlijden dan ouderen met een sociaal netwerk. Ook het Ouderenfonds stelt dat eenzaamheid zeer slecht is voor de gezondheid. Het verhoogt de bloeddruk, het stressniveau en de kans op een depressie. De kans op overlijden bij eenzaamheid is zelfs twee keer zo groot als bij overgewicht.

Kwaliteit of waardigheid

IC-capaciteit, beademingsapparatuur en beschermingsmateriaal zijn de belangrijkste drijfveren geweest voor de extreme kabinetsmaatregelen. Maar thuisisolatie en 'social distancing' hebben niet alleen invloed op de vereenzaming van ouderen - ook op de omstandigheden van het overlijden. Er is weinig verdrietiger dan te moeten sterven terwijl je omringd wordt door verplegers en mondkapjes, in plaats van je geliefden. Volgens RVS is het daarom "van belang om afwegingen over maatregelen die verspreiding van het virus tegen moeten gaan, te plaatsen in de context van een bredere afweging over kwaliteit van leven en – indien aan de orde – waardigheid van sterven."

Danielle Venema (48) uit Heerhugowaard is blij met de proef maar vreest dat het te lang duurt. Ze stelt dat er nu vooral wordt gedacht aan het redden van zoveel mogelijk kwetsbaren, en te weinig aan de consequenties voor het mentale welzijn van ouderen. Zij deed al verschillende pogingen om eenzaamheid bij deze groep te bestrijden. Samen met haar 19-jarige zoon Nick zette ze onder meer een fonds en tablet-doneeractie op en probeerde ze een 'coronakar' te bouwen, voor risicovrije bezoeken aan ouderen in woon- en zorgcentra. "Veel vriendinnen van mij werken in de zorg en zien de eenzaamheid toenemen. Ons wereldje draait wel door, maar iedere dag is er voor deze ouderen één. Nu slijten zij hun oude dag in eenzaamheid zonder bezoek. Deze mensen zijn echt bang om aan hun einde te komen zonder hun geliefden dichtbij zich te hebben."

Woon-zorgcentrum De Raatstede in Heerhugowaard heeft daarom sinds kort een speciale bezoekersruimte ingericht, zodat de bewoners op een veilige manier hun naasten kunnen zien.  "Regelmatig zien we familieleden buiten staan die zwaaien of een praatje maken van buitenaf, maar het is lastig kletsen als je hoger woont. Alle locaties worden overspoeld worden met kaarten, tekeningen, traktaties, muziekoptredens en andere initiatieven. We proberen het contact met familieleden ook zoveel als mogelijk te stimuleren. Dat ging tot nu toe vooral via beeldbellen, maar nu zijn er ook veilige, afgeschermde ruimtes op onze verschillende locaties", vertelt een medwerker van de zorglocatie.

Lastig kletsen

Karin Schop van woon-zorggroep Samen is ontzettend blij om te zien dat er vanuit de samenleving veel aandacht is voor senioren die niet zelfstandig kunnen wonen. De eerste proef met 25 instellingen is een eerste stap, maar het is niet genoeg. "Wat we zien is dat er echt dankbaar gebruik gemaakt wordt van die afgeschermde ruimtes. Je kan elkaar dan toch even 'live'zien, in plaats van op een scherm. Want niets weegt op tegen echt bezoek."

Nu woon en zorg-centra onder strikte voorwaarden voorzichtig weer wat visite mogen ontvangen, is de tabletactie van Danielle inmiddels overbodig geworden. "Doordat de regels bijna wekelijks veranderen, vind ik het moeilijk om te bepalen wat eenzame ouderen nu echt kan helpen. Daarom hoop ik dat meer mensen met mij mee gaan denken. We hebben in totaal slechts 320 euro opgehaald, maar die ga ik echt niet in mijn eigen zak steken. We zouden een crowdfunding op kunnen zetten om voor alle verzorgingshuizen van die beschermingswanden te regelen. Hopelijk worden we nu wakker en beseffen we dat het erg slecht geregeld is voor deze groep mensen. Hoe moeilijk is het om ervoor te zorgen dat er wat meer vertier komt voor ouderen in deze tijd?"

Volgens Schop doen verzorgingshuizen er alles aan om de bewoners binnen de maatregelen wat vreugde en afleiding te bezorgen. "Op onze locaties zingen medewerkers dagelijks liedjes met de bewoners en we willen binnenkort een bingo op de gang te organiseren. Op onze website hebben we ook een speciale pagina opgericht hoe nabestaanden en buitenstaanders hun steentje kunnen bijdragen. Alle initiatieven zijn meer dan welkom en de ouderen zijn er dankbaar voor. Maar het echte bezoek en elkaar kunnen aanraken en knuffelen - dat kan door niets worden vervangen."