Unieke nitraatfilms Eye Filmmuseum mogelijk beschadigd door wateroverlast

"Bij de meesten bleef het water aan de buitenkant, maar bij een tiental films is ook water in de blikken terechtgekomen", vertelt collectiebeheerder Frank Roumen aan NH. "Die films zijn gelijk afgevoerd. Die worden gevriesdroogd en daarna vacuüm getrokken. Over een tijdje weten we pas wat de schade is."

Gisteren troffen medewerkers van Eye de natte boel aan in Castricum. "Er wordt elke week wel een film gehaald of weggebracht naar de bunker. Gisteren kregen we de deur niet open en ontdekten we dat het water heel hoog stond. Het is wel eens eerder nat geweest, vandaar dat we al een pomp hadden geïnstalleerd en er zandzakken hebben neergelegd."

De boosdoener blijkt het uitvallen van de stroom, waardoor de pomp niet meer werkte. "We zijn de hele dag in actie geweest en de brandweer heeft uiteindelijk alles leeggepompt. Het gaat gelukkig 'maar' om een tiental films dat aangetast lijkt. Dat vind ik toch heel pijnlijk om te zeggen: het valt dus reuze mee. Een tiental is te veel. Ik heb er slecht van geslapen."

Tekst gaat verder onder de foto's.

De bunker aan de Helmweg in Castricum is een van drie locaties die Eye gebruikt om de unieke en zeer brandbare nitraatfilms op te slaan. Ook in Heemskerk en Overveen zijn er opslagbunkers in het duin. "Het gaat om heel belangrijk Nederlands erfgoed", legt de collectiebeheerder uit.

"Die films liggen sinds de jaren 70 prima in het duingebied, maar door de klimaatverandering wordt het steeds warmer en natter. Ook het grondwaterpeil is veel hoger dan ooit. Daarom zitten we echt in een situatie die eigenlijk niet meer houdbaar is, of waarvan we kunnen zeggen: 'ach, dit gaat wel weer over'."

Al langer was er bij Eye twijfel over de opslaglocaties. "We zijn daarom al een paar jaar bezig met de ontwikkeling van een gloednieuwe nitraatopslag, die helemaal voldoet aan de laatste eisen en ook duurzaam is. Het is zaak dat we dat traject gaan versnellen; hopelijk geholpen door het ministerie van OCW."

"Het wordt nog een puzzel om een goede plek te vinden, naast dat een nieuwe nitraatbunker een paar miljoen gaat kosten. Zo'n bunker moet buiten de bebouwde kom zitten en ook niet in een Natura 2000-gebied. Waar dat in Nederland gaat zijn, maakt ons niet veel uit."

Welke films er mogelijk zijn aangetast is niet bekend. "De collectie bestaat uit het alleroudste filmerfgoed van tussen 1895 tot ongeveer 1950. Dit zijn dus eigenlijk de Nachtwachten van het Eye Filmmuseum, zou je kunnen zeggen. En waar niet alleen Nederlandse films bijzitten, maar ook Duitse, Deense en Franse films die in eigen land verloren zijn gegaan."

"Het grootste deel van de collectie is gedigitaliseerd, en alles is ook veilig gesteld op 'safety stock': op niet-brandbaar materiaal. Je wil alleen nooit het nitraat weggooien, omdat je altijd wil kunnen terugvallen op het origineel, omdat het digitaliseren steeds beter wordt."

Verstopplek tijdens WOII

De zogenoemde kunstbunker in Castricum heeft een bijzonder verleden. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden er schilderijen verstopt, om zo de meesterwerken uit handen van de nazi's te houden. Daarna is het vanwege de goede klimatologische omstandigheden in gebruik genomen voor de opslag van de films.

Hoelang dat daar nog kan, is de vraag. "Voor nu is het droog", stelt Frank Roumen. "Maar we gaan vandaag nog met elkaar bespreken hoe we de situatie in de gaten kunnen houden de komende tijd."