Viorica van der Roest dook in haar eigen roots door over het Huizer dialect te bloggen

Een veelvoorkomende achternaam in Huizen: Van der Roest. "In de 17e eeuw dook onze familie al op in de doopregisters van Huizen ", vertelt de 47-jarige Viorica van der Roest. "Wij waren een van de vele landbouwfamilies die er toen waren." 

Ondanks haar achternaam en familiegeschiedenis is Viorica niet in Huizen geboren en getogen, zij groeide op in Lelystad. Maar haar vader Cees van 81 jaar is wel degelijk een Huizer en is het Huizer dialect machtig, al sprak hij het nooit. Tot zijn negenentwintigste woonde hij in het voormalige vissersdorp. Hij liet het achter zich toen hij de moeder van Viorica ontmoette.

Toch zijn in Viorica's Gorinchemse appartement wel degelijk Huizer dingetjes te vinden. Zo staan in de boekenkast twee gehaakte nennes (vrouwen in Huizer klederdracht) die ze van haar tante heeft gekregen. Daarnaast staat een foto van haar opa Pieter van der Roest, die grafdelver in Huizen was. "Die sprak wel degelijk het Huizer dialect", vertelt Viorica.

Bloggen

Huizen bleef ondanks de afstand dus wel in haar hoofd hangen. Tijdens haar studie Nederlandse taal- en letterkunde ging ze voor het eerst met de achtergrond van haar familie aan de slag. "Ik volgde toen een vak waarbij ik over een dialect moest schrijven." Dat werd het Huizer dialect.

Maar ze dook pas echt in haar roots tijdens het schrijven van haar proefschrift. Dat werk was namelijk op sommige momenten zulke pittige kost, dat ze een uitweg zocht: "Ik had behoefte om een ander deel van mijn kennis op te frissen, een soort ontsnapping", legt de taalkundige uit."

Dus begon ze blogs over het Huizer dialect te schrijven voor Neerlandistiek, een online tijdschrift over taal- en letterkunde.

De tekst gaat door onder deze foto.

"Soms heb ik het als uitstelgedrag gebruikt: 'Nee, ik moet nu echt een blogstukje schrijven'", grapt ze. "Maar mensen vinden dialecten sowieso een interessant onderdeel van mijn vak, dat merk je aan de reacties. Het spreekt blijkbaar tot de verbeelding."

Geïsoleerde handelaars

Deze ontsnappingsduik in het Huizer dialect en daarmee haar eigen roots leverde haar opvallende inzichten op. "Huizen heeft heel lang een aparte positie in 't Gooi gehad. Het lag afgelegen en het was een protestants vissersdorp omringd door katholieke dorpen als Blaricum en Laren. Daar was weinig contact mee", legt de taalkundige uit. Die isolatie zie je ook terug in de taal. "Het Huizer dialect is wel een Goois dialect, maar het ziet er best anders uit dan de dialecten van de omliggende plaatsen."

Maar waar via land weinig contact was met de omgeving, werd er via de handel wel degelijk ver over de horizon gekeken. Zo werd er vis gevangen en gevent op en rond de Zuiderzee. "Dus zie je wel verwantschap met bijvoorbeeld het Urkse en zelfs het Vlielandse dialect. Het gaat dan over de klanken in de uitspraak, maar ook over woorden: een woord als taatje, wat getrouwde man betekent in het Huizers, vind je als taat ook terug in het Texelse en het Vlielandse dialect. Daar betekent het vader." 

Wat Viorica ook opviel tijdens het schrijven van de blogs is dat het Huizers relatief veel aparte woorden heeft die je niet snel daarbuiten tegen zult komen. "Marriekolf, oftrouwen of boketor bijvoorbeeld." Deze woorden betekenen respectievelijk Vlaamse gaai, scheiden en lieveheersbeestje. "Ik gebruik zelf ook nog het woord boketor in plaats van lieveheersbeestje. Dat moest ik mijn man aan het begin van onze relatie wel even uitleggen."

Cursus

In Huizen zelf staat het dialect de afgelopen dagen meer in de belangstelling. Dat komt omdat er sinds kort een cursus wordt gegeven om het dialect in leven te houden. Naar schatting spreken namelijk nog maar zo'n duizend mensen het vloeiend en dan vooral de mensen van tachtig jaar en ouder. 

De tekst gaat door.

Dit aantal zal naar verwachting alleen maar afnemen. "Dat is de weg waar veel dialecten in Nederland op zitten. Zodra de jongeren het niet meer spreken, sterft het langzaam uit."

De nieuwe cursus is in de ogen van Viorica dan ook een goed initiatief met potentie. "Het viel mij op dat er ook jongeren in de zaal zaten. Dat is de enige manier om een dialect in leven te houden. Dat jongeren het leren spreken."

Niet uitgeschreven

Vond Viorica uiteindelijk wat van de Huizer cultuur terug in zichzelf? "Ik ben wel wat gereserveerder dan de meeste mensen en dat hoor je vaker over echte Huizers. Dat zou iets kunnen zijn."

In één ding is Viorica in ieder geval opvallend Huizers: "In mijn werkstuk schreef ik overal Huizers op, maar dat heb ik van mijn docent moeten veranderen in Huizens." Hoewel dat de wetenschappelijke aanduiding is, wordt dit zo niet door Huizers gezegd. "Ik vind het nog steeds heel raar om ergens Huizens te lezen."

Viorica is overigens bij lange na nog niet uitgeschreven over het Huizer dialect. "Ik word zo'n onderwerp niet snel zat. Dan zit ik met mijn vader te praten en dan komt er een onderwerp naar boven. Ik zal er vast nog een keer weer over schrijven."