'Het is de best gedocumenteerde razzia van Europa', denkt filmmaker Roy Dames zelf over zijn vernieuwde documentaire Oorlog tot in het Graf, over de grootschalige razzia in Beverwijk en Velsen-Noord in 1944. Bovendien was de manier waarop het gebeurde 'een blauwdruk voor talloze andere razzia's, bijvoorbeeld in Rotterdam. Vanmiddag gaat de film in première. Dames: "Eigenlijk ga ik veel te lang door met dit project, maar ik doe het omdat ik denk dat het belangrijk is, en ik denk dat het weer kan gebeuren. Kijk naar Oekraïne."
Documentaire over razzia in première - NH Nieuws
Vandaag precies 79 jaar geleden, op 16 april 1944 werden bijna 500 mannen uit Beverwijk, Velsen-Noord opgepakt en weggevoerd naar Duitse werkkampen, als vergelding voor een dodelijke aanslag op een NSB'er in Beverwijk. De meeste mannen kwamen ruim een jaar later terug, en er werd niet meer over de verschrikkingen gepraat - tot pas veel later, toen ze al bejaard waren.
Dames is blij dat hij een paar van die mannen zo'n 11 jaar geleden heeft kunnen interviewen: "Nu kan je de documentaire niet meer maken: ze zijn allemaal dood." Maar via via duikelt de filmmaker nog steeds nieuw materiaal op: en dus verschijnt vandaag de tweede, opgepoetste en aangevulde versie van de eerder verschenen documentaire Oorlog tot in het Graf. Om twee uur vanmiddag is de première in de Beverwijkse bioscoop Cineworld. Komende dinsdag draait de film nog eens om dezelfde tijd.
'Met liefde, maar het houdt je arm'
De interesse van Dames in het onderwerp is niet vreemd: "M'n eigen vader heeft ook in een Duits strafkamp gezeten. Toen hij weer thuiskwam, zei mijn moeder: 'Toon, we praten niet meer over die ellende'. Daarna heeft ze het er tot haar dood over gehad."
Tot aan haar dood wilde ze het er niet meer over hebben
Zo'n documentaire 'maak ik met liefde, maar het houdt je wel arm', laat Dames schouderophalend en zuchtend weten. "Ook daarom roep ik mensen wel op om te komen kijken, en daarom kost het wel een tientje, om de kosten een béétje te dekken", zegt hij met hoorbare spijt in z'n stem.
"Ik ga eigenlijk niet voor het 'creatieve'", zegt Dames, "maar voor het 'inhoudelijk complete'. Dat is eigenlijk een beetje een doodzonde voor een documentairemaker, maar ik vind het bij dit onderwerp vervelend als ik iets mis. Daarom is dit ook nog niet de definitieve versie, volgend jaar komt er nog één."
"Ik heb nu alweer beelden, die ik niet in de huidige versie heb kunnen monteren. Maar daarna is het klaar, de volgende versie is echt de laatste..." houdt de zeventigjarige filmmaker vol. Om daarna omhoog te kijken: "Of nou ja, dat zeg ik nu."