Geldzorgen bij Noord-Hollanders, oplossing lijkt ver weg: “We hebben geen noodrem om aan te trekken”

De afgelopen maanden deed NH Nieuws samen met Kieskompas grootschalig onderzoek naar onderwerpen die op dit moment onder Noord-Hollanders leven. Ruim veertig procent van de Noord-Hollanders geeft aan zich zorgen te maken over de financiën, zowel van zichzelf als van een ander. Met name Noord-Hollanders tussen de 18 en 34 jaar en inwoners met een lagere opleiding vinden de betaalbaarheid van het leven momenteel één van de allerbelangrijkste thema's.

“Zoals voor velen geldt, zijn ook bij ons de energiekosten flink gestegen. Gelukkig kunnen wij het (nog) betalen, maar er zijn veel anderen die dat niet kunnen en dat is onacceptabel. Dit geldt ook voor boodschappen”, is een van de reacties uit het onderzoek.

Geldzorgen en slechte nachtrust 

Volgens Anna Custers, lector Armoede Interventies aan de Hogeschool van Amsterdam, wordt op dit moment vrijwel iedereen in de portemonnee geraakt. Van laag- tot middeninkomens. Maar, volgens Custers is dat niet het enige: “Door geldzorgen ontstaat er meer onzekerheid, spanningen binnen het gezin en een slechtere nachtrust. Het heeft meer maatschappelijke impact dan alleen het huishoudboekje.” De oorzaak van de inflatie ligt volgens de armoede-expert momenteel bij de gestegen energieprijzen die doorwerken op allerlei terreinen. “Zo wordt zowel het voedsel als de kinderopvang duurder.”

Energietoeslag 

Maar niet alleen door prijsstijgingen komen mensen (verder) in de financiële problemen. Karin Radstaak, woordvoerder van Nibud, legt uit dat de onbereikbaarheid van toeslagregelingen ook een rol speelt. "Hoewel de meeste mensen die recht hebben op een energietoeslag dit al hebben aangevraagd, zijn er nog altijd honderden huishoudens die dat nog niet hebben gedaan."

Het aanvragen van toeslagen, is volgens haar momenteel te ingewikkeld. “De belasting- en toeslagenstructuur moet transparanter, duidelijker en eenvoudiger worden”, reageert ook iemand uit het onderzoek. Een ander doet een voorstel voor een nieuw systeem: “Voer het basisinkomen in. Het leven moet weer betaalbaar worden voor minima.”

Voor veel mensen is de toekomst momenteel onzeker, zo concluderen beide deskundigen. De basisvoorzieningen staan onder druk. Niet alleen de prijzen voor gas en elektra, ook de boodschappen zijn duurder. “Het is daarom belangrijk gezonde producten goedkoper te maken en minder gezonde producten duurder”, geeft Radstaak aan. Bijna 90 procent van de Noord-Hollanders is het daarmee eens, zo blijkt uit ons onderzoek. Ook als ongezondere producten hierdoor duurder worden. “Een gezonde levensstijl is voor een alleenstaande ouder met een studerende zoon en dochter niet haalbaar”, reageert iemand.

“Er zijn ontzettend veel mensen die met weinig geld kunnen rondkomen. Dat is heel knap, maar het houdt een keer op”, zegt Radstaak. De financiële steun vanuit het rijk die eraan zit te komen, is volgens haar daarom zeer welkom. Ook Custers is het daarmee eens. Alleen is de manier waarop volgens haar wellicht niet de juiste. Het ontbreekt aan maatwerk. “Nu worden vaste bedragen geschonken, maar er is veel verschil tussen gezinnen. De een heeft het net wat harder nodig dan de ander.”

Prijzen blijven hoog

Bovendien zijn we er met uitsluitend overheidsingrijpen niet, zo vult zij aan. “De vraag die nu leeft: in hoeverre kan de overheid blijven compenseren? De inflatie lijkt nu enigszins afgevlakt en iedereen hoopt dat het volgend jaar terugzakt, maar de verwachting is dat de energieprijzen hoog blijven. Zeker het dubbele van voor de crisis.” Het is volgens de deskundige daarom belangrijk na te denken over een structurele vernieuwing binnen de economie waarin Nederland minder afhankelijk wordt van bijvoorbeeld gas.  

Volgens Radstaak is het belangrijk dat vooral gemeenten een actieve rol blijven vervullen in de vroege signalering van armoede. “Zelf vragen mensen vaak pas laat om hulp door een gevoel van schaamte.” Veel gemeenten doen dit volgens haar al goed. “Je moet kijken waar mensen het meest bij geholpen zijn. En ondersteunen als iemand de huur niet kan betalen, in plaats van in een later stadia iemand uit huis zetten. Aan het eind van de streep levert dat eerste maatschappelijk gezien veel meer op.”

Een echte oplossing is volgens Custers nog ver weg. “Het probleem is dat een deel van de inflatie wordt gevoed door externe omstandigheden en als het ware is geïmporteerd vanuit elders in de wereld.” De (lokale) overheid is daarom beperkt in wat zij aan de huidige financiële situatie kunnen doen, zo luidt haar conclusie. “We hebben geen noodrem om aan te trekken.”