Haarlemse buurt die zelf afgebrand Posthuis restaureert en beheert is inspiratiebron voor nieuwe wet

De Tweede Kamer buigt zich binnenkort over die nieuwe wet, dat onderdeel is van het ideaal van 'Nieuwe Democratie'. Daarbij geven burgers niet alleen hun mening over gemeentelijk beleid, maar nemen ze ook het heft in eigen handen. Het is een stijgende trend om bijvoorbeeld het groenparkje voor de deur met je buren te onderhouden of parkeerplaatsen op te offeren voor extra bomen in de straat. Maar grote buurtinitiatieven struikelen nog wel eens op regels die volkomen onlogisch zijn.

Dat blijkt ook tijdens een werkbezoek van een delegatie van het ministerie van Binnenlandse Zaken aan het Posthuis. Buurtbewoners rondom het Posthuis gaan hun geliefde pand zelf opknappen én willen het daarna ook zelf beheren. Maar om dat voor elkaar te krijgen lopen ze tegen een muur van regels aan. Voor het schrijven van de nieuwe wet willen de ambtenaren daarom weten op welke hobbels de buurt bij dit initiatief stuit. Dit Haarlemse initiatief is de perfecte casus. 

Zuur over en weer 

Het verdriet in de buurt was groot toen het Posthuis ruim twee jaar geleden afbrandde. In korte tijd werd veel geld gedoneerd voor de wederopbouw. En tijdens buurtfeesten in het aangrenzende park ontstond het plan om de restauratie zelf op te pakken. Maar de voormalige beheerder Gé Metselaar, die ondertussen is overleden, had al snel geen vertrouwen meer in het plan. Dat memoreert buurtbewoner Henk Jansma tijdens het werkbezoek. "Hij wilde het bijltje er bij neer gooien."

Dat kwam volgens Jansma omdat hij tegen een muur van regels aan liep. "Het was een beetje zuur over en weer, het liep niet lekker." Hij was bang dat iets moois daardoor niet van de grond kwam. Samen met een paar andere enthousiaste buren deden ze nog een poging. "We besloten te kijken naar wat wel goed liep, wat wij en de gemeente nu eigenlijk echt graag wilden, en besloten respect te hebben voor de positie van elkaar." 

Al snel werd duidelijk dat wat de gemeente en de buurt wilden niet eens zo ver uit elkaar lag: een maatschappelijke invulling van een pand dat duurzaam herbouwd wordt. Er was wel één grote horde die nog genomen moest worden. "En dat was wel spannend", geeft manager Ciska Smits van de gemeente Haarlem toe. "Want na de herbouw wil de buurt het pand in eigendom hebben."

'Ons' pandje

Cruciaal is dat volgens Henk Jansma, omdat hij alleen op die manier zijn buren kan motiveren om hun handen uit de mouwen te steken. "Want het is belangrijk of je weet dat het 'ons' pandje is of 'jullie' pandje. Maar het was een ingewikkelde discussie over zeggenschap of eigenaarsschap."

Dat is de grootste hobbel in het hele project tot nu toe, is gebleken. "Als een gemeente vastgoed verkoopt, moet dat transparant, openbaar en marktconform", legt Angelina Scalzo, programmamanager Nieuwe Democratie van de gemeente Haarlem uit.  "Dus dat zou dan betekenen dat iedereen kan inschrijven met een plan en een prijs." De nieuwe wet moet hier meer duidelijkheid over scheppen. 

"Het is niet zo dat we gemeenten willen verplichten om het uitdagingsrecht van burgers altijd te hanteren", legt Thomas Zandstra van het ministerie van Binnenlandse Zaken uit. Hij staat tijdens het werkbezoek met collega's in de ruïne van het Posthuis aandacht te luisteren naar de uitleg over de frictie die er was tussen de buurt en de gemeente. En vooral hoe dat opgelost is met een contract met goede afspraken over dat eigendomschap. De gemeente krijgt bijvoorbeeld het pand terug als het maatschappelijk karakter van het pand teniet wordt gedaan. 

Henk Jansma heeft ondertussen samen met buren de Stichting Posthuis opgericht om het contract juridisch goed te kunnen ondertekenen. Na de restauratie kunnen meer buurtgenoten lid worden van de verening. "Net zoals je lid wordt van een voetbalvereniging", legt hij uit aan de rijksambtenaren.

"Je betaalt dan contributie en daarmee kan je dan als lid digitiaal reserveren en ook met een digitale sleutel het Posthuis in voor je workshop, feest of wat je dan ook maar wilt organiseren." Volgens hem wordt door het buurthuis in bezit van de buurt te geven ook beter op  eventuele overlast gehandhaafd, omdat iedereen er zelf op let. 

En om die redenen wil de stichting ook nadrukkelijk jongeren bij de vereniging betrekken. "Want als het van jou is, wil je het ook niet vernielen", licht buurtgenoot Hans Vos toe. De poltieman gaat binnenkort met pensioen en heeft in het Posthuis een nieuwe tijdsbesteding gevonden. Samen met ruim honderd buurtgenoten begint hij volgend weekend met de opruimwerkzaamheden in de ruïne. 

Geen bezwaren 

Dat er geen enkel bezwaar was tegen de bouwplannen en de tekening van de architect uit de buurt, spreekt volgens Henk Jansma van de stichting boekdelen. Net als de unanieme instemming van de gemeenteraad. Hij is vol vertrouwen dat de hobbels nu uit de weg zijn. "Wat zou het mooi zijn als wij nu het voorbeeld zijn van hoe het goed kan gaan."

Het is jammer dat Gé Metselaar het niet meer meemaakt. Maar de man die met hart en ziel zich inzette voor het buurthuis voordat het afbrandde, zal niet worden vergeten. Zijn buurtgenoten hebben al bedacht dat er een steen met zijn naam ingemetseld wordt in het gerestaureerde Posthuis. "Dat past ook wel bij zijn naam."

Kijk hieronder naar een reportage over de hoe de buurt graag mee wil helpen met de herbouw van het Posthuis: