Zaanse cacaofabriek verzweeg uitstoot tientallen tonnen ammoniak, mogelijk dwangsom

De cacaofabriek is onderdeel van agrifood-conglomeraat Cargill. Het bedrijf gaf wel aan andere stoffen uit te stoten, maar geen ammoniak. De uitstoot van deze en andere schadelijke stoffen wordt bijgehouden in een zogeheten emissieregistratie. 

Na vragen van Pointer leverde de Omgevingsdienst cijfers over de uitstoot van Cargill in 2019 en 2020. Het bedrijf blijkt jaarlijks 59 ton ammoniak uit te stoten. De cijfers over eerdere jaren ontbreken nog, terwijl de cacaofabriek verplicht is om dit jaarlijks door te geven.

Schade aan natuur

De fabriek stoot ammoniak uit die vrijkomt bij het branden van cacaobonen. De ammoniak levert schade op aan de natuur rondom de fabriek. Daar liggen Natura 2000-gebieden, zoals de Kalverpolder, het Wormer- en Jispvereld en de polder Westzaan. De plantensoorten hebben last van het neerdalen van te veel stikstof, in de vorm van ammoniak, in die gebieden.

Door het neerdalen van het stikstof in de natuur, worden planten in die gebieden overwoekerd door soorten die goed groeien bij veel stikstof in de bodem. Die planten horen alleen niet bij het gebied. Om de natuur in die gebieden te beschermen moeten bijvoorbeeld vrijwilligers de Kalverpolder maaien om andere planten de ruimte te geven.

Concurrent registreert  uitstoot wel

De grote concurrent aan de overkant van de Zaan, Olam, gaf de ammoniak-emissies wel op. De twee fabrieken in de regio staan in de top-5 van ammoniak-bronnen in Nederland, vlak onder kunstmestmakers en zijn daarom zogenaamde 'piekbelasters'.

Cargill gaf dus alleen de ammoniak-emissie op over de jaren 2019 en 2020. Dat is opvallend, omdat het bedrijf verplicht is om jaarlijks het milieujaarverslag in te vullen als 'piekbelaster'. Het bedrijf kon dit jarenlang doen zonder gepakt te worden, doordat de milieujaarverslagen handmatig en steekproefsgewijs gecontroleerd worden.

Volgens het hoofd emissieregistratie van het RIVM, Margreet van Zanten, maakt Cargill een fout door de ammoniakuitstoot de afgelopen jaren niet door te geven. "Als ze dat nu wel doen en daarmee aangeven dat ze wel moeten rapporteren, dan hadden ze dat voor eerdere jaren ook moeten doen", zegt ze tegen Pointer.

'Naar eer en geweten'

Volgens Pointer wil Cargill niet mondeling reageren. Wel mailt een woordvoerder dat de gegevens altijd 'naar eer en geweten' zijn ingevuld. "Tot 2019 lag de focus met name op energieconsumptie en koolstofdioxide-uitstoot, en was er minder focus op ammoniak. De opgaves van deze jaren zijn altijd gevalideerd door de verschillende overheidsinstellingen."

Het bedrijf vertelt dat het tot 2019 niet hoefde te voldoen aan de landelijke emissie-eisen. Volgens het bedrijf geldt voor de cacaosector een uitzondering. Cargill erkent dat het na 2019 wel aan de landelijke regels moet voldoen.

"De cacao-industrie is druk doende om aan deze richtlijnen te voldoen. Op dit moment draaien er meerdere onderzoeken met een nieuwe installatie waarmee wij verwachten dat in de nabije toekomst verdere reductie in onze ammoniak-emissie kan worden gerealiseerd."

Mogelijke dwangsom

Milieuactivist Johan Vollenbroek heeft als reactie op de informatie van Pointer een verzoek tot handhaving gedaan bij de Zaanse omgevingsdiensten. De Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied gaat het verzoek inwilligen en heeft Cargill  een voornemen tot last onder dwangsom aan Cargill gestuurd. Het is op dit moment nog niet duidelijk hoe lang de overtreding nog wordt getolereerd.

Het hele verhaal is zondag om 19.00 uur 's avonds te beluisteren op Pointer Radio op NPO Radio 1.