Niet iedereen snapt Coronacheck-app: 'Digitale vaardigheden niet vanzelfsprekend'

Het beeld dat alleen ouderen moeite hebben met de app klopt niet volgens directeur Sondervan. "We zien naast senioren ook veel dertigers en veertigers. Of ouders die met hun tieners naar ons komen. Die hebben bijvoorbeeld een telefoon die te oud is voor een QR-code."

Naast een app kan de QR-code ook geprint worden, maar dan heb je natuurlijk een printer nodig. Bovendien moet je over bepaalde vaardigheden beschikken. "Voordat je je QR-code kunt printen moet je digitaal een aantal stappen kunnen zetten. Het printen zelf kunnen ze bij ons doen, maar wat als - om wat voor reden dan ook - je niet gevaccineerd bent? Dan moet je elke keer na een PCR-test weer ergens naartoe om je code online op te halen en te printen."

200.000 Amsterdammers

Al twintig jaar kunnen Amsterdammers met hun digitale vragen bij de stichting terecht. Volgens Sondervan zijn er zo'n 200.000 Amsterdammers die moeite hebben om hun weg te vinden in de digitale wereld. Wekelijks komen zo'n 650 mensen bij de stichting binnenlopen. "Om iedereen te kunnen helpen zijn er bij ons 55 vrijwilligers. Dat waren eerst deelnemers bij ons; nu ondersteunen ze onze professionals om bezoekers iets te leren."

Het team moet veel helpen bij het installeren van de Coronacheck-app. Toch zegt Sondervan dat de app zelf niet per se het probleem is. "Die is vrij gebruiksvriendelijk ontwikkeld." Het probleem zit vaak in het installeren van de app. Zo is de app bijvoorbeeld niet te downloaden op oude telefoons. Of snappen mensen het gebruik van de Digid-code niet en dat is een moeten om er mee aan de slag te kunnen.

Digi-stress

"Er kwam een ​​vrouw bij ons om de app te downloaden, maar ze het wachtwoord van haar iCloud niet meer. Mensen krijgen dan 'digi-stress': ze zijn zo in paniek dat ze de stappen niet meer rustig kunnen doorlopen", legt Sondervan uit.

Het gebruik van de Coronacheck-app laat volgens Sondervan een digitale kloof zien tussen mensen die wel digitaal vaardig zijn en degene die op dat gebied minder makkelijk mee kunnen komen. "De kloof is enorm, zeker omdat we nu voor zoveel dingen digitaal zijn. En als je al een beetje achterop loopt, raak je alleen nog maar verder achterop. Dat zien we nu met deze digitale tool."

De 43-jarige Lisa is een van de velen die hulp gezocht bij Cybersoek. Voor haar was de Check-app niet het probleem. "Nadat iemand mij geholpen heeft, kan ik hem nu gebruiken." Ze kwam naar Cybersoek, om een ​​computercursus te volgen. "Ik kwam altijd in de knoop. Ik heb op school nooit iets meegekregen over computers en nu moet je alles uit jezelf gaan leren." 

Voor haar is zo'n cursus prettiger dan om hulpvragen in haar omgeving. "Familie en vrienden kunnen je af en toe helpen, maar je elke keer weer wat van hun tijd vragen. En de computerwereld werkt zo snel, dan moet ik dus elke keer weer bij hen aankloppen."

Lisa vertelt dat het moeilijk was om niet goed met computers overweg te kunnen. "Als je niet online bent, dan hoor je er eigenlijk niet bij. Het voelt alsof je vergeten bent. Zo van: als je niet mee kan, dan laten we je achter. En om je heen zie je vrienden en kennissen die het allemaal wel kunnen. Je voelt je dan echt wel eenzaam."

Hoeveel Nederlanders, net als Lisa, is niet bekend omdat er geen cijfers van zijn. In 2020 bleek uit een onderzoek van de Europese Commissie dat één op de vijf Nederlanders tussen de 16 en 74 jaar geen tot beperkte digitale vaardigheden heeft. Volgens onderzoeker Nicole Goedhart is dit nog een onderschatting. "De werving voor het onderzoek wordt namelijk via online kanalen gedaan. Er is een mailadres nodig om mee te kunnen doen aan het onderzoek. De kans is daarom groot dat deze verkenningen niet de mensen een afstand tot de online bereiken. "

Goedhart doet samen met haar collega Christine Dedding onderzoek naar onze digitale samenleving en wat mensen die niet mee kunnen komen, nodig hebben. Volgens haar is Cybersoek een mooi voorbeeld. "De kracht zit hem in de laagdrempeligheid; iedereen kan daar letterlijk zo binnen komen lopen. En er hangt gewoon een hele goede sfeer." De vrijwilligers zijn voor het haar het belangrijkste. "Die zijn echt essentieel. Zij staan ​​vaak dicht bij de mensen en hebben het zelf ervaren. Deze kunnen sneller hun vragen aan hen te stellen."

Meer aandacht

Lisa (43) beaamt dit. "Hier nemen mensen echt de tijd voor je. Dat is zo fijn. Soms is het hier ook wel druk hoor, maar dan kan ik op een ander moment gewoon herhalen." Ze vertelt dat het voor haar ook goed was om te zien dat er meer mensen zijn met dezelfde problemen. "Goed is natuurlijk niet het goede woord. Maar je wordt wel wakker dat er echt wat aan de hand is en dat je niet de enige bent"

De overheid zou volgens onderzoeker Nicole Goedhart meer naar organisaties zoals Cybersoek zou moeten kijken. "Er moet veel meer aandacht en structurele ondersteuning komen voor organisaties die succesvol zijn in het bereiken van mensen met een grote afstand tot de online wereld."

Daar is Karien Sondervan het mee eens. "Mensen moeten ergens veilig kunnen oefenen en ondersteund worden om zo hun zelfredzaamheid te vergroten. Dat is voor iedereen moeilijk, zeker als je bij dit soort problemen vaak weggezet wordt als dom. Wij zijn daar samen verantwoordelijk voor", zegt Sondervan. "Het is niet voor iedereen vanzelfsprekend."

Beluister hieronder een gesprek op NH Radio met Ruben Taneja, computerdocent bij Cybersoek.