Waarom de West-Friese zaadindustrie een wereldwijd succes werd, en nog steeds is

In het oude Weeshuis aan de Westerstraat ontmoeten we Henk van Wielink, voorzitter van de stichting. In de prachtige voormalige regentenkamer legt hij uit waar de kiem is gelegd, om maar in zaadtermen te blijven. 

'Godfather' Nanne Groot

Daarvoor moeten we terug naar het begin van de 19e eeuw in Andijk. Naar de 'godfather van de West-Friese zaadverdeling': Nanne Groot (1771-1855). "Daar kwam hij tot de ontdekking dat door een gunstig klimaat van lange nazomers en wat droger weer, dat daar planten makkelijker afrijpen tot zaad."

En dat heeft Nanne Groot als eerste professioneel opgepakt en begon voor zichzelf met het vermeerderen van zaad. "En toen dacht hij: als ik dat voor mezelf doe, kan ik dat ook voor anderen doen. En dus is hij begonnen met het verkopen van die zaden."

Na zijn dood werd de handel verdeeld onder zijn zonen en schoonzoon en werd er verhuisd van Andijk naar Enkhuizen vanwege de betere logistiek. Daaruit ontstonden nieuwe bedrijven, Sluis & Groot en Royal Sluis bijvoorbeeld. Inmiddels overgenomen en beter bekend als Syngenta, Incotec en Bayer.

Inmiddels zijn er in de regio zo'n 40 bedrijven, waar 3.500 mensen werken. Wereldwijd actief in 35 landen en goed voor een gezamenlijke jaaromzet van 1,5 miljard euro. "De basis van meer dan 60% van alle groenten die in de wereld worden gegeten ligt, als je de West-Friese Omringdijk als grens neemt, dus hier. Dat is uniek. De meeste mensen die hier komen, weten dat niet. Dan staan ze met grote ogen te kijken, van hé, dat kleine West-Friesland is kennelijk wereldberoemd", aldus Van Wielink. 

Het ontstaan van het succes komt dus door een gunstige ligging van de regio en een ondernemer die zo scherp was om de mogelijkheden te zien en die ook te benutten. Maar waarom is het 200 jaar later nog steeds zo'n succes?

"Veredelen is een verhaal van de lange adem. Een nieuw ras maken duurt zeven tot tien jaar. Dus de instapdrempel is hoog. Natuurlijk zijn er inmiddels in andere landen ook bedrijven, maar hier zitten ze ook niet stil. Er is een enorme ondernemersgeest, doorzettingsvermogen en professionaliteit. Neem Enza Zaden, een echt Enkhuizers familiebedrijf, maar van wereldfaam."

Simon Groot en de World Food Prize

Ook de naam van Simon Groot valt. Inderdaad, één van de nazaten van pionier Nanne Groot. De inmiddels 89-jarige Enkhuizer richtte het bedrijf East-West Seed op. Het bedrijf waarmee hij miljoenen kleine boeren in Zuid-Azië aan beter zaad hielp. 

Hij won er in 2019, als eerste en tot nu enige Nederlander, de prestigieuze World Food Prize mee. Omdat hij daarmee leefomstandigheden van kleine boeren in het gebied verbeterde door hogere opbrengsten. Maar ook dat die zaden beschikbaar werden voor lokale consumenten. "Het bedrijf zit in de top 10 van grootste groentezadenbedrijven ter wereld", vertelt Van Wielink.

Wat volgens hem ook onderdeel uitmaakt van het succes, is dat ondanks dat de bedrijven concurrenten zijn, ze op vlakken ook samenwerken. Onder meer onder de noemer Seed Valley, waarmee de regio personeel probeert te werven en mensen enthousiast te maken voor het vak.

Ook in het bedrijf KeyGene wordt gezamenlijk geïnvesteerd. "Nieuwe technieken ontwikkelen  kost veel geld. Individueel kunnen we dat niet, maar samen wel." De museumvoorzitter vervolgt: "Dit soort samenwerking zorgt voor een dusdanig brede kennis en ontwikkeling, dat niemand meer om de West-Friese bedrijven heen kan."

En eigenlijk zegt het ook alles dat het enige zaadveredelingsmuseum ter wereld in Enkhuizen te vinden is. 35 jaar geleden onder de naam Saet & Cruyt in Andijk. Maar sinds een aantal jaar zit het museum dus in Enkhuizen en is de naam omgetoverd naar Sow to Grow, zaaien om te groeien. 

"We werken met allemaal vrijwilligers. En vrijwel allemaal zijn het ook vakidioten. Ik heb zelf ook tientallen jaren bij zaadbedrijven gewerkt", vertelt Wielink. In het museum zijn de verschillende stappen van zaadveredeling te zien. Er is een grote collectie aan historische objecten, maar bevat ook interactieve onderdelen. Juist voor jongeren bedoeld.

Terwijl we door het museum lopen, legt de voorzitter uit: "Ze lopen met een tablet door de ruimtes en krijgen korte filmpjes te zien. Ze kunnen zelf digitaal zaad veredelen en rassen ontwikkelen door het DNA van een plant te veranderen." Dat laatste gebeurt door gekleurde stokjes te verplaatsen in een nagemaakte DNA-streng. "De ene combinatie kan leiden tot ziektes, de andere tot andere kleuren van de groente, maar ook smaak en vorm."

'Kinderen denken dat prei gesneden uit een zakje komt'

Kinderen zijn een belangrijke doelgroep. " We zien dat veel kinderen die komen niet eens meer weten waar hun eten vandaan komt. Die denken dat een prei gesneden en al een zak uit de supermarkt komt. Als ze hier dan een preiplant bij ons zien staan, kijken ze hun ogen uit. Vaak als ze binnenkomen denken ze: wat doen we hier? Maar ze gaan altijd enthousiast weer naar buiten. Dan heb je bereikt wat je wilt."

Tekst gaan verder onder de foto's van het museum Sow to Grow

Medewerkers zaadbedrijven volgen cursus

Grappig is ook dat veel, vaak nieuwe, medewerkers van zaadveredelingsbedrijven komen voor workshops. Om het gehele proces van zaadveredeling uit te leggen, waarvan ze zelf meestal maar een klein onderdeel uitmaken.

"We hebben bijvoorbeeld ook bedrijven, die hun wortels in Frankrijk hebben liggen en zijn overgenomen door Nederlanders. En zelfs zij sturen medewerkers als cursisten hier naartoe. Het museum wordt dus ook steeds belangrijker als kenniscentrum."