Jan in de zak, trommelkoek, ketelkoek, poffert, boffert... oftewel: broeder. Het oer-Hollandse gerecht van bloem en melk zorgt nog altijd bij veel West-Friezen voor een nostalgisch gevoel, maar wordt tegenwoordig nog maar weinig gegeten. Op de Nationale Broederdag zetten de redacties van NH Nieuws en WEEFF vandaag de broeder met liefde in de schijnwerpers.
Broeder is een oer-Hollands gerecht, dat veel doet denken aan cake. Het beslag, onder meer bestaande uit bloem en melk, wordt zo'n twee uur gekookt in een pan, of - bij Jan in de zak - in een linnen zak. Vroeger werden hier ook wel kussenslopen of luiers gebruikt. Broeder wordt in plakken geserveerd met boter en stroop. Het kan zowel als hoofdmaaltijd of als toetje worden gegeten. Als er broeder overblijft, wordt dat vaak een dag later gebakken in een koekenpan.
Goedkoop en voedzaam
"Broeder is een fameus voorbeeld van soberheid", stelt auteur Thijs Dekker in zijn boek Westfries kookboek, dat onlangs verscheen. Niet voor niets werd het gerecht in de Tweede Wereldoorlog veelvuldig gegeten. Niet onlogisch: het is relatief goedkoop om te maken en is enorm voedzaam. De schoonvader van Franciska Kuiper uit Enkhuizen hoefde het na die periode niet meer te eten. "Hij at het in de oorlog heel vaak, dat werd zijn associatie eraan."
'Eten wat de pot skaft!': themaweek over West-Fries eten en drinken
Deze week besteedt NH Nieuws/WEEFF veel aandacht aan het eten en drinken in West-Friesland. Onder de noemer 'Eten wat de pot skaft!' duiken we in de lokale lekkernijen en gaan we op zoek naar de antwoorden op andere prangende eet- en drinkvragen.
De naam broeder kent zijn oorsprong in het bakkersgilde. Om lid te worden - ook wel broeder genoemd - van het bakkersgilde, moest je je kwaliteiten laten zien in een meesterproef. Deze proef bestond uit het bakken van een plat rond brood in de koekenpan. Was je in staat dit brood goed te bakken, dan mocht je je meester-bakker noemen. Op een gegeven moment werd dit brood een broeder genoemd.
Tekst gaat verder onder het recept.
Het recept: hoe wordt broeder gemaakt?
De hamvraag voor mensen die broeder of Jan in de zak niet (goed) kennen: hoe wordt het gemaakt? Broeder kan gemaakt worden in een broederzak of in een broederpan. Volgens de kookblog Brenda Kookt heb je het volgende nodig:
- 1 kilo zelfrijzend bakmeel
- 600 ml melk
- 400 ml water
- 2 eieren
- snufje zout
Vaak worden er ook rozijnen toegevoegd.
Broeder in Sri Lanka en Indonesië
In andere delen van Nederland zijn varianten van broeder te vinden. Zo kent Groningen de poffert. Er zijn wereldwijd verschillende varianten bekend, die allemaal terugvoeren naar de broeder zoals hij in West-Friesland bekend is.
In Sri Lanka kent men een gerecht genaamd burudala, een soort cake. Deze variant is ontstaan binnen de Burghergemeenschap, een etnisch gemengde bevolkingsgroep, met deels Europese voorouders, onder wie de Dutch Burghers. De Vereenigde Oostindische Compagnie (V.O.C) had ruim een eeuw een belangrijke positie op het eiland.
In de stad Manado in Indonesië bestaat volgens Wikipedia een broedervariant genaamd kue of bolu brudel, die soms wordt bestrooid met kaas. In het Zuid-Indiase Cochin kan men nog altijd bruder-brood kopen bij een plaatselijke bakker. Daar was tussen 1663 en 1795 een belangrijke Nederlandse handelsnederzetting gevestigd.
Het is Nationale Broederdag: eet ook broeder en stuur jouw foto's op!
Tijdens de themaweek 'Eten wat de pot skaft!' roepen we vandaag een speciale dag in het leven voor dé West-Friese specialiteit: broeder! Vandaag staan we tijdens de Nationale Broederdag stil bij deze delicatesse van deeg, stroop en boter. We hopen dat zo veel mogelijk mensen broeder gaan maken (en eten) en ontvangen graag foto's via [email protected]. Eet smakelijk!
Dit is een bericht van de gemeenschappelijke Westfriese nieuwsredactie
Meer nieuws uit West-Friesland?
💬 Blijf op de hoogte via onze Facebookgroep Nieuws uit West-Friesland. Reageer, discussieer en deel jouw nieuws
📧 Stuur ons jouw tips op naar [email protected]
✏️ Tikfout gezien? Laat het ons weten via [email protected]