De extreme hitte die vorige week delen van de VS en Canada teisterde, is vrijwel zeker veroorzaakt door klimaatverandering. Anders gezegd: de hittegolf is zo goed als onmogelijk te verklaren als klimaatverandering buiten beschouwing wordt gelaten. Dat blijkt uit een analyse door een groep internationale wetenschappers, onder meer uit Nederland.
Maar zelfs met de huidige opwarming is de Amerikaanse hitte extreem te noemen, concluderen de onderzoekers. Daarvoor zijn twee mogelijke verklaringen. Zo kan het toch gewoon toeval zijn. De wereld is groot en exceptionele gebeurtenissen gebeuren zo nu en dan ergens op aarde. Een andere mogelijkheid is dat het klimaat een drempel is overgegaan, waarna extreme temperaturen sneller stijgen dan tot nu toe werd gedacht.
"Dit zou betekenen dat recordbrekende hittegolven zoals van vorige week nu al waarschijnlijker zijn dan klimaatmodellen voorspellen", schrijven de onderzoekers. Mogelijke oorzaken kunnen extreme droogte zijn in het gebied, of ongebruikelijke atmosferische omstandigheden, die tot een zogenoemde hittekoepel hebben geleid.
Erg bezorgd
Geert Jan van Oldenborgh, werkzaam bij het KNMI en hoogleraar in het Engelse Oxford, zegt: "Als je me een jaar geleden had gevraagd wat de hoogst mogelijke temperatuur van een hittegolf zou zijn daar, zou ik hebben gezegd: waarschijnlijk twee graden boven het vorige hitterecord. Maar het werd bijna vijf graden heter. Hoe dit kan, weten we dus eigenlijk echt nog niet. En dat maakt ons erg bezorgd."
Lytton
In de Canadese provincie British Columbia overleden vorige week honderden mensen door de hitte. In de plaats Lytton, ongeveer 200 kilometer ten noordoosten van Vancouver, werd het op 29 juni bijna 50 graden Celsius (49,6 ). Een verzengende bosbrand legde Lytton bijna helemaal in de as.
Dat zulke hoge temperaturen voorkwamen op deze hoge breedtegraad (50 ° N), is volgens de wetenschappers een "krachtige waarschuwing": dit soort extreme waarden, "ver buiten het temperatuurbereik dat momenteel wordt verwacht", kunnen kennelijk voorkomen in gebieden die net zo noordelijk liggen. Bijvoorbeeld in de VS, Duitsland, Nederland, China of Japan.
"Bij het KNMI waren we twee jaar geleden geschokt dat er een hitterecord gebroken werd met 1,8 graad. Maar het Canadese record werd verpulverd met ruim twee keer zoveel", aldus Van Oldenborgh. "We zullen echt verder moeten onderzoeken wat dit betekent."
Hittegolf dodelijkste natuurramp
De groep wetenschappers heeft dag en nacht doorgewerkt om snel met resultaten te kunnen komen. In de klimaatwetenschap is dit soort onderzoek, waarbij wordt bekeken of extreme weersgebeurtenissen worden veroorzaakt door klimaatverandering, nog tamelijk nieuw. Er is in de wereld wel steeds meer belangstelling voor, zegt directeur Maarten van Aalst van het Klimaatcentrum van het Internationale Rode Kruis, ook betrokken bij het onderzoek.
"Bij weersextremen krijgen we voortdurend vragen: komt dit door klimaatverandering? Gaan we dit vaker krijgen en wat zijn de gevolgen?". Volgens Van Aalst waren in zowel 2019 als in 2020 hittegolven de dodelijkste rampen ter wereld, met duizenden doden. In totaal gaat het vermoedelijk zelfs om honderdduizenden doden per jaar. Het Rode Kruis is bezorgd omdat hitte steeds vaker voorkomt in gebieden die daar niet goed op zijn voorbereid.
Onderzoek
Het onderzoek is gedaan door de onderzoeksgroep World Weather Attribution. Er werkten 27 onderzoekers aan mee uit verschillende landen: Canada, de VS, Duitsland, Zwitserland, Frankrijk, Engeland en Nederland.
Wetenschappers waren lang huiverig om een verband te leggen tussen weersextremen en de opwarming van de aarde. Extremen waren er immers altijd en zullen er ook altijd blijven.
Maar tegenwoordig lukt het steeds beter om deze relatie toch aan te tonen. Zo bleek dat bij de grote bosbranden in Australië vorig jaar klimaatverandering een duidelijke rol heeft gespeeld. Maar bij de extreme droogte in Kenia in 2017 werd dat verband weer niet aangetoond.
"We hebben lang gedacht: klimaatverandering gaat langzaam en geleidelijk. Er is zeespiegelstijging en daar moeten we ons op voorbereiden. Maar we komen nu al steeds vaker voor verrassingen te staan en het wordt wereldwijd erger", zegt Van Aalst. "De grenzen waarbinnen we ons als mensen nog kunnen aanpassen komen steeds vaker in zicht."
Bosbranden
Op veel meer plekken in Canada, en de laatste weken ook in Siberië, zijn bosbranden ontstaan. Die worden vooral veroorzaakt door blikseminslagen. Vorige week werden honderdduizenden inslagen geteld in het noordwesten van Canada, terwijl enkele duizenden normaal zijn voor deze tijd van het jaar.