Russische veteranenclubs en pro-oorlogsorganisaties importeren drones om de pro-Russische inlichtingendiensten in Oekraïne te steunen. Een deel van die drones is binnengekomen via een onderneming in Kazachstan die samenwerkte met een bedrijf uit Barendrecht. Dat blijkt uit een onderzoek van journalisten van het Duitse Der Spiegel, het Russische IStories en het internationale OCCRP.
Het Barendrechtse bedrijf heet DJI Europe BV, een dochterbedrijf van de Chinese dronebouwer DJI. Uit Kazachse overheidsdocumenten zou blijken dat het Kazachse bedrijf Aspan Arba een licentie heeft om voor 45 miljoen dollar 18.000 drones te importeren van het Nederlandse bedrijf.
Uitwijklanden
Ruslands buurlanden zijn belangrijke tussenstations geworden voor het ontwijken van de Europese sancties tegen Rusland. Door die sancties is de export van Nederland naar dat land grotendeels stilgevallen. Maar de handel in gesanctioneerde producten met buurlanden van Rusland floreert juist. En die landen sturen dit soort goederen weer in groten getale door naar Rusland.
Uit onderzoek van NOS bleek eerder ook dat Kazachstan een van de landen is die veel meer gesanctioneerde producten zijn gaan importeren sinds de sancties werden ingesteld. Ook landen als Turkije, Armenië en Kirgizië zijn belangrijke uitwijklanden.
In theorie kunnen al die DJI-drones in Kazachstan gebruikt worden. In dat geval is de import legaal. Maar de drones doorverkopen aan Rusland mag niet. En dat is precies wat Aspan Arba doet, volgens de onderzoeksjournalisten.
Uit Russische douane-informatie die de journalisten in handen kregen, blijkt dat het bedrijf vorig jaar 500 drones verkocht aan het Russische Nebesnaya Mekhanika. Het lijkt erop dat het Kazachse bedrijf zelfs speciaal voor de doorvoer in het leven is geroepen. Aspan Arba werd in april 2022 opgericht, twee maanden na de Russische inval in Oekraïne. De eigenaar van het bedrijf, Ilya Golberg, is ook de eigenaar van Nebesnaya Mekhanika, waar het de drones aan verkocht.
En dit Russische bedrijf van Golberg verkocht vervolgens drones aan verschillende Russische veteranenclubs en pro-oorlogsorganisaties. Een daarvan - "Volksfront: alles voor de overwinning" - haalt geld op om drones te kopen voor de inlichtingendiensten van de Russische separatisten in Donetsk en Loehansk.
Openbaar Ministerie
Dit soort doorvoerhandel wordt scherp gevolgd door het Nederlandse Openbaar Ministerie. Inmiddels lopen er 62 onderzoeken vanwege overtredingen van de sancties die sinds vorig jaar zijn opgelegd aan Rusland en Belarus. Of de dronehandel van het Barendrechtse DJI Europe BV ook wordt onderzocht, is niet bekend. Het Openbaar Ministerie geeft geen informatie over lopende onderzoeken.
DJI Europe BV zelf was niet bereikbaar voor commentaar op vragen van de NOS. Tegen OCCRP liet een woordvoerder weten dat de "samenwerking" met Aspan Arba begon in mei 2022 en niet is hernieuwd in 2023. Wel zegt DJI dat het Chinese bedrijf vrijwillig alle verzendingen en activiteiten in Rusland en Oekraïne heeft stilgelegd in april 2022. "Onze protocollen verzekeren dat we de sancties niet overtreden."