Plotseling een Cobra voor de deur: hoe tieners betrokken raken bij explosies

West-Friesland gaat de laatste twee maanden gebukt onder een golf van explosies. Sinds de start van 2025 was het alleen in deze regio al acht keer raak, tegenover ruim dertig keer in heel Noord-Holland. In onder meer Hoorn, Zwaag en Blokker, maar ook in Zwaagdijk-Oost en Andijk waren er soortgelijke aanslagen. Na de meest recente, afgelopen maandag in Hoorn, werd een minderjarige jongen opgepakt.

Een voorbeeld hiervan is een 13-jarige jongen uit de gemeente Medemblik, die vorig jaar betrokken was bij het plaatsen van een vuurwerkbom in Medemblik. Zijn vader deed zijn verhaal. "Er worden jochies opgetrommeld als soldaatjes, dit moet stoppen."

Kinderen leggen bommen neer

Kinderen die bommen neerleggen als nieuwe werkelijkheid. De Hoornse advocaat Martijn van Wijk heeft 'recent' vier zaken gehad, waarbij hij pubers bijstond die betrokken waren bij het plaatsen van een explosief. "Ik schrik er niet meer van, maar het is wel een zorgelijke ontwikkeling."  

Hebben we te maken met een trend? Criminoloog Jasper van der Kemp: "Een deel is inderdaad minderjarig, maar het is de vraag of het er heel veel zijn. Het is voor de politie lastig om op te sporen, omdat het heel gemakkelijk is om uit te voeren. Je steekt het aan en je loopt weg. En goede camerabeelden zijn vaak schaars." 

Een overzicht van alle explosies in West-Friesland, sinds 1 januari 2024.

In veel gevallen wordt er zwaar (illegaal) vuurwerk gebruikt, vaak gaat het om een Cobra. "In het begin was het vooral raak in het criminele circuit, als vervanging van het neerleggen van handgranaten. Dat gebeurde vooral in grote steden, maar nu zie je het eigenlijk overal terugkomen", weet Van der Kemp. "Eén Cobra kan al genoeg zijn om enorm veel schade te veroorzaken." 

Ongeveer een derde van de explosies vindt zijn oorsprong in het criminele milieu. "Vaak weet een tussenpersoon jongeren te vinden, die worden ingezet om de klus te klaren. Ze worden dan benaderd via kanalen als Telegram en Snapchat. De uitvoerders weten vaak niet eens wie de exacte opdrachtgever is en krijgen er wat geld voor. Een paar honderd euro is gemakkelijk verdiend voor een klusje van een paar minuten. Zeker op die leeftijd." 

Steeds vaker, zo ziet ook criminoloog Van der Kemp, worden ruzies beslecht met explosieven. Waar tienerruzies vroeger vooral op het schoolplein werden uitgevochten, kan er nu zomaar een bom voor je deur liggen. 

'Wraak, boosheid of bedreiging'

Van der Kemp: "Dat is de laatste twee, drie jaar blijkbaar een optie geworden. Dat kan zijn uit wraak, uit boosheid of als dreigement. Dat is zeker een zorgelijke ontwikkeling, omdat het gevaar en het effect groot is. Er is over het algemeen veel schade en het maakt de buurt angstig. Vaak kennen de uitvoerders de risico's ook niet."

Tekst gaat verder onder de foto.

Er lijkt sprake te zijn van kopieergedrag, óók in West-Friesland, ziet Van der Kemp. Een bijkomend probleem is dat zwaar vuurwerk (vaak Cobra's) relatief gemakkelijk verkrijgbaar is. "Het lijkt op vuurwerk, dus het is laagdrempelig. Via een kanaal als Telegram kun je gemakkelijk een doosje bestellen." 

Advocaat Van Wijk vult aan: "Er is veel gemakkelijker aan te komen dan bijvoorbeeld een handgranaat. In de periode rond oud en nieuw wordt het via apps gewoon aangeboden."

Levensgevaarlijk, benadrukt Van der Kemp. "Het gevaar is dat het vaak bij jeugd ergens thuis rondslingert, bijvoorbeeld bij iemand onder zijn bed. Maar als het ontploft, ligt de helft van het huis plat." 

Daders ongrijpbaar en onzichtbaar

De plegers zijn veelal ongrijpbaar voor de politie, de mogelijke opdrachtgevers onzichtbaar. Hoe dit probleem op te lossen? "Dit is iets dat niet zomaar over gaat. Het is voor de politie lastig om zich te focussen op de uitvoerders. Daarbij kunnen ze geholpen worden door de mensen uit de maatschappij. Zijn er mensen die iets hebben gezien, die iets vermoeden? Wat speelt er in de wijk? Ze moeten er omheen werken", aldus de criminoloog.

Hij pleit ook voor het 'verstoren van de vuurwerkhandel'. "Dat is een grote handel, maar in bijvoorbeeld Italië zijn Cobra's nog legaal te krijgen. Terwijl één zo'n ding al genoeg is om veel schade aan te richten. Dus moeten we er eigenlijk voor zorgen dat dit soort vuurwerk niet zo gemakkelijk voorhanden is. "

Van Wijk ziet dat de werkelijke opdrachtgever vaak buiten schot blijft. "Degene die het moeten uitvoeren, hebben helemaal niet het besef wat de gevolgen kunnen zijn. De gedachte is: we steken een rotje af en that's it. Over de consequenties wordt niet nagedacht."

Terwijl de gevolgen voor de uitvoerders wel degelijk groot kunnen zijn. Van der Kemp: "Als je gepakt wordt, is de kans op een strafblad groot. Er kan door de rechter een taakstraf of jeugddetentie worden opgelegd. Het kan ook zeker invloed hebben op de rest van je leven. Bijvoorbeeld bij het vinden van een stage of werk."