Dankzij de legendarische Manfred Langer bruiste het Amsterdamse nachtleven als nooit tevoren

Rijen tot aan het Rembrandtplein. Gasten die iedere week aan de poort stonden te rammelen. En sterren van wereldformaat. Met de iT had Amsterdam van 1989 tot 2004 voor het eerst een club die tot ver buiten de stadsgrenzen bekendheid geniet.

Wat was nou het succes van de club? Eigenaar Manfred Langer liet in zijn boek Alle geheimen van de iT bezoekers en werknemers erover aan het woord.

Het geheim van de iT

Danser Gerald van Windt: "Seks is volgens mij de drijfveer van de iT." Marcella, drag-alter ego van Marcel Altenberg: "Mensen komen op je af, roepen dat je er mooi uitziet, kijken verbaasd en vallen je in de armen en zoenen je." En Johnny Schwartzman, die regelmatig volledig in het leer de iT bezocht: "In de meeste discotheken ontstaat een agressief sfeertje wanneer je opvalt. In de iT heb ik dat nog nooit meegemaakt."

Of is het toch de parade van nationale en internationale beroemdheden die de iT bezoeken? Julio Iglesias, Jean Paul Gaultier, de Chippendales, Ramses Shaffy, Imca Marina, Paul de Leeuw - allemaal zijn ze kind aan huis in de club aan de Amstelstraat. Want waar gewone stervelingen een nachtje zich superster wanen, kunnen zij juist zonder problemen een avondje uit in de iT.

Er zijn tig redenen voor het succes van de iT op te sommen. Maar eigenlijk is het er maar één: Manfred Langer, de oprichter en eigenaar die een uitgekiende formule had voor zijn club. Zoals hij het zelf samenvatte: "De grootste kracht van de iT is dat de mensen die er komen volledig zichzelf kunnen zijn!"

Alle luiken open

Oostenrijker Manfred Langer kwam in 1973 naar Nederland en opende zes jaar later zijn eerste kroeg. Langer was openlijk homoseksueel en droeg dat niet alleen uit - hij vierde het. Al bij zijn eerste zaak, Chez Manfred in de Halvemaanssteeg, gingen de luiken open. 

In 1989 kreeg hij de kans kreeg om de Be-Bop in de Amstelstraat over te nemen, wilde hij er een homonachtclub openen. "Bijna iedereen heeft me voor gek verklaard toen ik enthousiast vertelde wat ik in die voormalige bioscoop van plan was", schreef hij over zijn plan in Alle geheimen van de iT. "Amsterdam moest Nederlands grootste en hottest gay-disco van Nederland krijgen."

Met themafeesten, ludieke stunts en het samenvallen met de opkomst van housemuziek was de iT vanaf dag één een succes. Een bonte stoet paradijsvogels gebruikte de ruimte die Langer hen biedt om te experimenteren.

"Hij heeft de gayscene uit de schaduw getrokken", zegt Leon Klaassen Bos. Hij was erbij, als Volendams broekie van negentien, toen de iT de deuren opende. "De iT heeft zoveel emancipatie losgeweekt. Opeens zag je travestieten over straat, in colonnes."

Edwin van Kollenburg, jarenlang bedrijfsleider in de iT en goede vriend van Langer, denkt dat Manfred veel voor de acceptatie van homoseksualiteit heeft betekend. "Nu worden dragqueens niet meegenomen door taxi's of in elkaar geslagen. Dat was toen niet. Het werd geaccepteerd en daar heeft Manfred voor gezorgd."

Kweekvijver

Klaassen Bos noemt de iT bepalend voor zijn latere carrière als modeontwerper. Hij probeerde iedere week een verschillende creatie uit en won met zijn Jessica Rabbit-kostuum zelfs een compleet verzorgde reis naar Hollywood. De kracht zat volgens Klaassen Bos in de pret en ongedwongenheid van de iT. "Het was gewoon een verkleedpartij", blikt hij terug. "Er zat geen plan achter." 

Bezoekers maakten gretig gebruik van de ruimte die Langer en de iT hen bood om te experimenteren. En veel iT-gangers hebben in de jaren daarna naam en faam gemaakt in de creatieve sector. Sylvana Simons maakte er naam als danseres vóór ze doorstroomt naar TMF om vj te worden en dragqueen Nickie Nicole sierde de albumcover van één van de eerste iT-cd's.

Zo vormde de iT talloze creatievelingen en daarmee liet de club een stempel achter op de sector die zich volgens Klaassen Bos nog altijd doet gelden. "Als je kijkt naar Milkshake, dat heeft zijn roots in wat de iT destijds was." 

Marieke Samallo, directeur van het Milkshake-festival, beaamt dat. "Toen ik veertien, vijftien was, ging ik stiekem naar de iT en de Roxy. Wij wilden Milkshake in eerste instantie die vibe van toen ook meegeven." 

Langer heeft ze zelf niet persoonlijk gekend, vertelt ze. "Maar wat ik mooi vind: ik was pasgeleden met Fred van Leer aan het werk in Ahoy, en dan staat staat daar Gerald van Windt de choreografie te leiden." Van Windt leidde de dansers in de iT en is nog altijd werkzaam in de dans en choreografie. Samallo: "Het was oprecht een kweekvijver voor kunstenaars."

"Ik heb zoveel verschillende mensen ontmoet in de iT", vertelt Nickie Nicole, die als dragqueen nog altijd regelmatig verschijnt op de Nederlandse tv. "Zwart, wit, homo, hetero, trans. En Manfred was de koning die me kroonde." Van Langer kreeg Nicole alle ruimte om feesten en shows op te zetten.

Eén van de transpersonen die in de iT tot bloei kwam was Sunny Jansen, die drie jaar in de club optrad. "Ik werd de eerste transdanseres die er ingehuurd werd, om in de weekenden te dansen met alle andere dansers. Het was een geweldige tijd. Het was geen haat en nijd tussen de dansers, iedereen wilde zichzelf laten zien," zegt Jansen. "Zo was Manfred ook, hij vond iedereen bijzonder. Dat straalde de club ook uit."

Jansen roemt de iT als de plek waar ze tot bloei kwam en zichzelf vond. "Het heeft heel erg bijgedragen bij het vinden van mijn identiteit, tuurlijk. Je wist het niet in die tijd, want er was geen internet."

Maar met andere transvrouwen en transmannen voelde ze een klik, een onuitgesproken verbond. "Alsof er herkenning was. Alleen wist ik het toen nog niet helemaal. Maar dat heeft me zeker aan het denken gezet. Het was de eerste stap naar wie ik moest zijn."

Boegbeeld en voortrekker

Een deel van Langers succes lag volgens Nickie Nicole in de samenwerking met andere horecaondernemers. "Met Frans Monsma van de Havana bijvoorbeeld, in de Reguliersdwarsstraat. Ik herinner me de enorme limo's die van de Havana naar de iT reden, naar de Hollywoodparty's die ik in de iT organiseerde. Dat was altijd een enorme happening."

Ook met serieuzere zaken zette Langer de toon. Bijvoorbeeld over de noodzaak van hiv- en aidsvoorlichting. De ziekte richtte in de jaren 80 en 90 een slachting aan in de homogemeenschap.

"Je moet ze keihard confronteren met de werkelijkheid", schreef Langer in een flyer die werd verspreid onder horecaeigenaren. "Je hebt collega's die roepen: nee hoor, in mijn bar geen aidsvoorlichting, daar begin ik niet aan. Ik zeg keihard: je kunt je niet onttrekken aan je plicht, aan je verantwoordelijkheid om voorlichting te geven."

Niet dat het een sombere bedoening was in de zaken van Langer. Vrolijk uitgedoste 'candy girls' liepen rond met volle dienbladen condooms en snoep. Ook altijd in groten getale aanwezig: de media. Langer ging er prat op nooit een verzoek van de pers te weigeren. "Het feit dat de pers plotseling zoveel aandacht besteedde aan de iT, paste ook helemaal in mijn filosofie. Bezoekers van de iT zijn sterren en die stralen graag voor de camera."

De iT maakte zo algauw naam als hedonistische tempel. Dat kwam ook door het samenvallen met de opkomst van de house en partydrug xtc. Dat er gretig werd gebruikt in de iT, was geen geheim. Het werd Langer vaak nagedragen: RTL-presentator Ursul de Geer verweet Langer dat hij een sodom en gomorra runde. Zelf vond Langer dat hij daar maar weinig aan kon doen, en schreef treffend in zijn boek: "Drugs hebben zich in een razend tempo meester gemaakt van het uitgaansleven in Amsterdam en ik vraag me af of ze ooit nog verbannen kunnen worden."

Happening van het jaar

Langer stierf onverwachts aan de gevolgen van kanker op 21 november 1994. In zijn laatste weken had hij nog snel zijn eigen uitvaart georganiseerd, uiteraard met volop spektakel en optredens.

De opkomst was enorm: honderden vrienden en iT-gangers begeleidden een stoet van limousines naar Zorgvlied. "Je hebt het voor elkaar, makker", sprak Nelly Frijda op zijn uitvaart. "De happening van het jaar."

Met de iT gaat het daarna langzaam bergafwaarts. De politie verricht in 1999 een grootschalige inval waarbij drugs wordt gevonden en moet de club tijdelijk dicht. Uiteindelijk sluit de iT in 2004 definitief de deuren.

Sunny Jansen was bij de uitvaart van Langer en noemt zijn dood een verlies voor de stad. "Ik heb nooit meer iemand als Manfred ontmoet, die zoveel mensen bij elkaar wist te krijgen." Ze mist de stad van toen. "Toen bruiste Amsterdam. En dat doet het nu niet meer." En, belangrijker nog: "Het was veilig op straat."

"Manfred Langer is één van de leukste dingen die ik in mijn gehele bestaan in Amsterdam heb meegemaakt", zegt Edwin van Kollenburg. Hij bezoekt het graf van zijn vriend en zakenpartner nog regelmatig. "Manfred was een gabber. En dat mis ik nog steeds."

Deze productie is mede tot stand gekomen dankzij IHLIA, de lhbtiq-erfgoedorganisatie.